• Facebook
  • Twitter
  • Instagram
  • LinkedIn
  • Youtube
  • Telegram
  • Koo
  • Read in English
Sonali Ojha

ପାକିସ୍ତାନର ମୂଲ୍ୟବାନ ବନ୍ଦର ସହର ଗ୍ୱାଦର। ଚୀନ ଏହାକୁ ବିକଶିତ କରିବା ପରେ ଏହା ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀ ଏବଂ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ୱର୍ଗ ପାଲଟିଯାଇଛି। ହାତୁଡି ଆକୃତିର ଏହି ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀ ସହର ବର୍ତ୍ତମାନ ପାକିସ୍ତାନର ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ବନ୍ଦର, ଯାହା ଚୀନର ଏକ ଉପହାର । ତେବେ ଏହି ଗ୍ୱାଦରର ଇତିହାସ ବେଶ୍ ପୁରୁଣା। ଏହା ପାକିସ୍ତାନର ଅଂଶ ନଥିଲା। ୧୯୫୦ଦଶକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରାୟ ୨୦୦ ବର୍ଷ ଧରି ଏହା ଓମାନୀଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିଲା ।

ତେବେ ୧୯୫୮ମସିହାରେ ପାକିସ୍ତାନ ଏହାକୁ ନିଜ କବଜାକୁ ନେଇଥିଲା। ମାତ୍ର ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଗ୍ୱାଦରକୁ ଭାରତକୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା।ମାତ୍ର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହରୁଙ୍କ ସମୟରେ ସେ ଏହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଦେଇଥିଲେ। ୧୭୮୩ରୁ ଏହା ଓମାନର ସୁଲତାନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିଲା। ତେବେ ଭାରତ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବା ନେଇ ୨୦୧୬ରେ ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ରିଗେଡିୟର୍ ଗୁରୁମିତ କାନୱାଲ ଏକ ପ୍ରବନ୍ଧ ଲେଖିଥିଲେ। ଯେଉଁଥିରେ ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଭାରତର ଏହି ଐତିହାସିକ ଭୁଲ ନେଇ କେହି ଆଲୋଚନା କରୁନାହାନ୍ତି। ଓମାନର ସୁଲତାନଙ୍କଠାରୁ ଅମୂଲ୍ୟ ଉପହାର ସ୍ୱୀକାର ନକରିବା ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ହୋଇଥିବା ରଣନୀତିର ଏକ ବଡ ଭୁଲ।

ଓମାନ କିପରି ଗ୍ୱାଦାରକୁ ନିଜ ଅକ୍ତିଆରକୁ ନେଲା?

ପାକିସ୍ତାନର ବାଲୁଚିସ୍ତାନ ପ୍ରଦେଶର ମାକ୍ରାନ ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଗ୍ୱାଦର ପ୍ରଥମେ ୧୭୮୩ ମସିହାରେ ଓମାନୀ ଅଧୀନରେ ଥିଲା। କାଲାଟର ଖାନ, ମୀର ନୋରି ନାସିର ଖାନ ବାଲୋଚ ଏହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ମସ୍କାଟର ରାଜକୁମାର ସୁଲତାନ ବିନ୍ ଅହମ୍ମଦଙ୍କୁ ଉପହାର ଦେଇଥିଲେ। ଉଭୟ ପ୍ରିନ୍ସ ସୁଲତାନ ଏବଂ କାଲାଟ ଖାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ବୁଝାମଣା ହୋଇଥିଲା ଯେ ଯଦି ରାଜକୁମାର ଓମାନର ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରନ୍ତି, ତେବେ ସେ ଗ୍ୱାଦାର ଫେରାଇ ଦେବେ।

ସହରର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସ୍ଥାନ, ଓମାନୀ ସୀତାଡେଲ ଏବଂ ରୟାଲ ବଜାରରେ ଥିବା କିଛି ଅଟ୍ଟାଳିକା ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଓମାନି ଶାସନର ପ୍ରମାଣ ଦିଏ।ପାକିସ୍ତାନ ଉପକୂଳରେ ଗ୍ୱାଦର ନିକଟରେ ଥିବା ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟି ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀ ଗ୍ରାମ ପେଶୁକାନ୍ ଏବଂ ସୁର ବନ୍ଦର ମଧ୍ୟ ଓମାନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ଥିଲେ। ୧୭୯୨ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୁଲତାନ ବିନ୍ ଅହମ୍ମଦ ଗ୍ୱାଦରଙ୍କୁ ସମୁଦ୍ର ଉପକୂଳରେ ଆରବ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣର ମୂଳଦୁଆ ଭାବରେ ରଖିଥିଲେ, ଯେତେବେଳେ ସେ ମସ୍କାଟର ସିଂହାସନ ଦଖଲ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଉପରେ ସେ ଦୃଷ୍ଟି ରଖିଥିଲେ।କିନ୍ତୁ, ଗ୍ୱାଦରଙ୍କୁ ଖାନ ଖାନେଟକୁ ଫେରାଇ ଦିଆଯାଇ ନ ଥିବାରୁ ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦ ଲାଗି ରହିଥିଲା।

ଅଭିଲେଖାଗାର ମାର୍ଟିନ ଏଡୱାର୍ଡଙ୍କ ଆର୍ଟିକିଲ୍ 'ଗ୍ୱାଦର: ସୁଲତାନଙ୍କ ଅବସ୍ଥିତି' ଅନୁଯାୟୀ, ୧୮୯୫ରୁ ୧୯୦୪ ମଧ୍ୟରେ କାମାନର ଖାନ ଏବଂ (ବ୍ରିଟିଶ) ଭାରତ ସରକାର ଗ୍ୱାଦର କିଣିବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଏନେଇ କୌଣସି ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇନଥିଲା।

୧୭୬୩ରୁ, ଗ୍ୱାଦରକୁ ବ୍ରିଟିଶ ଆସିଷ୍ଟାଣ୍ଟ ପଲିଟିକାଲ୍ ଏଜେଣ୍ଟ ପରିଚାଳନା କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ କାଲାଟର ଖାନମାନେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଗ୍ୱାଦରକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବାକୁ ଦାବି କରୁଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ, ଓମାନର ସୁଲତାନ ମଧ୍ୟ ବିଦ୍ରୋହୀମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସାମରିକ ତଥା ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ବଦଳରେ ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା ଜାରି ରଖିଥିଲେ। ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ, ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୪୮ରେ ମହମ୍ମଦ ଅଲି ଜିନ୍ନାଙ୍କ ଅଧୀନରେ ସ୍ୱାଧୀନ ପାକିସ୍ତାନ ଦ୍ୱାରା କବଜା ନହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେହି ସମାନ କାଲାଟ ଖାନେଟ ବାଲୁଚିସ୍ତାନକୁ ଶାସନ କରିଥିଲେ।୧୯୪୮ ମସିହାରେ ପାକିସ୍ତାନ ଦ୍ୱାରା ଅଧିକାଂଶ ବାଲୁଚିସ୍ତାନ ଅଧିକୃତ ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ମାକ୍ରାନ୍ ନାମକ ଗ୍ୱାଦର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ୧୯୫୨ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କବଜା ହୋଇନଥିଲା ବୋଲି ସେ କହିଛନ୍ତି।

୧୯୫୬ରେ ଦୁଇଜଣ ଭାରତୀୟ କୂଟନୀତିଜ୍ଞଙ୍କ ସହ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବାର୍ତ୍ତାଳାପ ଅନୁଯାୟୀ ଓମାନର ସୁଲତାନ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କୁ ଗ୍ୱାଦର ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ମାତ୍ର ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଏହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୫୮ ମସିହାରେ ଓମାନ ପାକିସ୍ତାନକୁ ୩ମିଲିୟନ ପାଉଣ୍ଡରେ ଏହାକୁ ବିକ୍ରି କରି ଦେଇଥିଲେ। ବାସ୍ତବରେ ଭାରତର ଜୈନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଗ୍ୱାଦର କିଣିବାକୁ ଆଗ୍ରହୀ ଥିଲେ। ଗ୍ୱାଦରକୁ ଓମାନରୁ ବ୍ରିଟିଶ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ପାକିସ୍ତାନକୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା।

ନେହରୁ କାହିଁକି ଗ୍ୱାଦର କ୍ରୟ କରିବାକୁ ଚାହୁଁନଥିଲେ?

ସେତେବେଳେ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହରୁ ଓମାନର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ। କାରଣ ସେତେବେଳେ ପରିସ୍ଥିତି ସେହିପରି ଥିଲା। ଜାତୀୟ ସୁରକ୍ଷା ବିଶେଷଜ୍ଞ ପ୍ରମିତ ପାଲ ଚୌଧୁରୀଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ, ତତ୍କାଳୀନ ବୈଦେଶିକ ସଚିବ ସୁବିମଲ ଦତ୍ତ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଗୁପ୍ତଚର ବ୍ୟୁରୋ ମୁଖ୍ୟ ବି ଏନ ମଲ୍ଲିକ ସୁଲତାନଙ୍କ ଅଫର ଗ୍ରହଣ ନକରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ। ଯଦି ନେହେରୁ ଗ୍ୱାଦରକୁ କିଣିଥାଆନ୍ତେ ତେବେ ଏହା କୌଣସି ଜମି ପ୍ରବେଶ ବିନା ପାକିସ୍ତାନରେ ଏକ ଭାରତୀୟ ଏନକ୍ଲେଭ ହୋଇଥାନ୍ତା। ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନ (ବର୍ତ୍ତମାନ ବାଂଲାଦେଶ) ସହିତ ପାକିସ୍ତାନ ଲଜିଷ୍ଟିକ୍ ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିବା ପରି ପରିସ୍ଥିତି ସମାନ ହୋଇଥାନ୍ତା।

ଯଦି ନେହରୁ ଗ୍ୱାଦରକୁ କ୍ରୟ କରିଥାଆନ୍ତେ ତେବେ କଣ ହୋଇଥାଆନ୍ତା?

ଯଦି ଭାରତ ଓମାନଠାରୁ ଗ୍ୱାଦର କିଣିଥାନ୍ତା, ତେବେ ଏହା ପ୍ରତିରକ୍ଷା ହୋଇଥାନ୍ତା କିନ୍ତୁ ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ। ଗ୍ୱାଦର ଏକ ହାତୁଡ଼ି ସଦୃଶ ବନ୍ଦର। ଯାହା ଏକ ପତଳା ଇଷ୍ଟମସ୍ (୮୦୦ମିଟର ଚଉଡା) ଦ୍ୱାରା ସଂଯୁକ୍ତ ଓ ସାମରିକ ପ୍ରବେଶରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ସେତେବେଳେ ଏହି ସହରକୁ ଜଳପଥ କିମ୍ୱା ସ୍ଥଳପଥ ସହ ସଂଯୋଗ କରିବା ଭାରତ ପାଇଁ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ହୋଇଥାନ୍ତା। ସେହି ସମୟର ବାସ୍ତବତାକୁ ଧ୍ୟାନରେ ରଖି ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା।