History of Union Budgets: କାହିଁକି ଆରମ୍ଭ ହେଲା ବଜେଟ୍ ? ଜାଣନ୍ତୁ ଭାରତୀୟ ବଜେଟ୍‌ର ଇତିହାସ...

ଆଜି ଆସିବ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ବଜେଟ୍। ଅଷ୍ଟମ ଥର ପାଇଁ ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାକୁ ଯାଉଛନ୍ତି ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ନିର୍ମଳା ସୀତରମଣ। ତେବେ ଏଥର ବଜେଟ୍ ଲୋକାଭିମୁଖୀ ହେବ ବୋଲି ଆଶା ରଖିଛନ୍ତି ଲୋକେ । ସାଧାରଣ ଗୃହିଣୀଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଆୟକର ଦାତା ଯାଏ ସମସ୍ତେ ଉତ୍ସାହର ସହ ଅପେକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି। ତେବେ ଆପଣ ଜାଣିଛନ୍ତି କି ବଜେଟ୍‌ର ପ୍ରଚଳନ କାହିଁକି ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ? ଦେଶର ପ୍ରଥମ ବଜେଟ୍ କେବେ ଏବଂ କିଏ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ? ତେବେ ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଏହା ପଛରେ ଥିବା ରୋଚକ କାହାଣୀ...

ସାଧାରଣତଃ ଆମେ ଘର ଚଳାଇବା ପୂର୍ବରୁ ଆମର ରୋଜଗାର ଦେଖୁ। ଆମ ପାଖରେ କେତେ ଟଙ୍କା ଅଛି। ସେତିକିରେ ଆମେ କିପରି ଗୁଜୁରାଣ ମେଣ୍ଟାଇ ପାରିବା ତାର ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଉ। ଏହାପରେ ଆମେ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ଭାଗଭାଗ କରି ଖର୍ଚ୍ଚ କରିଥାଉ। ସେହିପରି ଦେଶ ଚଳାଇବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଅର୍ଥର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। କେଉଁ ବାବଦକୁ କେତେ ଖର୍ଚ୍ଚ ତାହାର ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ। ଏହାପରେ ଏହ ବଜେଟ୍ ଆକାରରେ ଆବଣ୍ଟନ କରାଯାଏ।

ଭାରତ କେବେ ଆଣିଲା ବଜେଟ୍ ?

ତେବେ ଭାରତୀୟ ବଜେଟର ଇତିହାସ ସ୍ୱାଧୀନତା ପୂର୍ବରୁ। ଦେଶର ପ୍ରଥମ ବଜେଟ୍ ଲଣ୍ଡନରେ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ଅଧିକାରୀ ଜେମ୍ସ ୱିଲସନ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ। ସେ ଏହାକୁ ବ୍ରିଟିଶ କ୍ରାଉନ ସମ୍ମୁଖରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ। ୱିଲସନ ଜଣେ ସ୍କଟିସ ରାଜନେତା, ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ ଏବଂ ବ୍ୟବସାୟୀ ଥିଲେ। ସେ ଷ୍ଟାଣ୍ଡାର୍ଡ ଚାର୍ଟର୍ଡ ବ୍ୟାଙ୍କ ଏବଂ ଦ ଇକୋନୋମିଷ୍ଟ ପତ୍ରିକାର ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଥିଲେ। ସେ ଆର୍ଥିକ ଦାୟିତ୍ୱରେ ଥିବା ଭାରତୀୟ ପରିଷଦର ସଦସ୍ୟ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଦେଶର ତତ୍କାଳୀନ ଭାଇସରାୟଙ୍କୁ ବଜେଟ୍ ବିଷୟରେ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ। ବିଶେଷ କଥା ହେଉଛି ଏହାକୁ ଭାରତରେ ନୁହେଁ ବରଂ ଲଣ୍ଡନରେ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଥିଲା।

ଅଧିକ ପଢ଼ନ୍ତୁ : ବଜେଟରେ ବ୍ରିଫକେଶ୍‌ର ବ୍ୟବହାର; କେବେଠୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ପରମ୍ପରା

ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା କାହିଁକି ପଡ଼ିଲା?

ଭାରତରେ ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ ପରମ୍ପରା ଆରମ୍ଭ ହେବା ପଛରେ ଏକ ଆକର୍ଷଣୀୟ କାହାଣୀ ଅଛି। ପ୍ରକୃତରେ, ସାମରିକ ବିଦ୍ରୋହ ପରେ ହୋଇଥିବା କ୍ଷତିର କ୍ଷତିପୂରଣ ପାଇଁ ଏହାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ ପ୍ରିନ୍ସ କାଉଣ୍ଟଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ରଖାଯାଇଥିଲା। ୧୮୫୭ ମସିହାରେ ସାମରିକ ବିଦ୍ରୋହ ଯୋଗୁଁ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନର ବହୁତ କ୍ଷତି ହୋଇଥିଲା। ଏଥିରେ, ଖୋଲାଖୋଲି ବିଦ୍ରୋହ କରିଥିବା ସୈନିକ ଏବଂ ବିପ୍ଳବୀମାନଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ବିଦ୍ରୋହକୁ ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ଏବଂ ଲଣ୍ଡନର ହାଉସ ଅଫ୍ କମନ୍ସରେ ମଧ୍ୟ ନିନ୍ଦା କରାଯାଇଥିଲା।

ଏହା ପରେ କ୍ଷତିର ଆକଳନ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ କ୍ଷତିର କ୍ଷତିପୂରଣ ପାଇଁ ଭାରତରେ ଏକ ଟିକସ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ବ୍ଲୁପ୍ରିଣ୍ଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ପରେ, ଏହାକୁ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀର ଜଣେ ଅଧିକାରୀ ଜେମ୍ସ ୱିଲସନ, ଏପ୍ରିଲ ୭ ତାରିଖ ୧୮୬୦ ରେ ବ୍ରିଟିଶ କ୍ରାଉନ ସମ୍ମୁଖରେ ଏକ ବଜେଟ୍ ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟ ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହା ଭାରତର ପ୍ରଥମ ବଜେଟ୍ ଥିଲା।

ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ପ୍ରଥମ ବଜେଟ୍

ଭାରତ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନରୁ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇବା ପରେ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ବଜେଟ୍ ବିଷୟରେ କହିବାକୁ ଗଲେ, ଏହା ୨୬ ନଭେମ୍ବର ୧୯୪୭ ରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ପ୍ରଥମ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ସାର୍ ଆରକେ ଶନମୁଗମ ଚେଟ୍ଟି। ଏହା ସହିତ ଜଡିତ ଏକ ବିଶେଷ କଥା ହେଉଛି ଯେ ଭାରତ ବିଭାଜନ ସମୟରେ ହୋଇଥିବା ବଡ଼ ଧରଣର ଦଙ୍ଗା ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା।

ଅଧିକ ପଢ଼ନ୍ତୁ : ଆଜି ଆସିବ କେନ୍ଦ୍ର ବଜେଟ୍, ନିର୍ମଳାଙ୍କ ପେଡ଼ି ଉପରେ ଦେଶବାସୀଙ୍କ ନଜର