Pandu Osha: ବାନ୍ଧି ନେଇଥିବା ପୁଅକୁ ଫେରାଇ ଦେଲେ ଯମରାଜ, ଏହି ଓଷାକୁ ଅଧାରୁ ଛାଡ଼ିଲେ ରାଗରେ ଏମିତି କରନ୍ତି ଯମ

ପଣ୍ଡୁ ଓଷା ମାର୍ଗଶୀର ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ପୁରାଣ ବର୍ଣ୍ଣିତ ପଣ୍ଡୁ ବୋଧହୁଏ ମାର୍ଗଶୀର ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ବ୍ୟାସଙ୍କ ବୀର୍ଯ୍ୟରରୁ ଆମ୍ବାଳିକା ଗର୍ଭରେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ନାମରେ ‘ପଣ୍ଡୁ ଓଷାର ପ୍ରଚଳନ ହୋଇଥିବା ଅନୁମାନ କରାଯାଏ । ଏହି ସମୟରେ ହେମନ୍ତ ଋତୁ ସରି, ଶୀତ ଋତୁ ଆରମ୍ଭ ହେଉଥାଏ । ସକାଳୁ ସକାଳୁ କୁହୁଡ଼ି ଯୋଗୁଁ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ ଫିକାଧଳା ବା ପାଣ୍ଡୁର ରଙ୍ଗ ଦିଶୁଥାଏ । ତେଣୁ ଏହି ପୂର୍ଣ୍ଣିମାର ନାଁ ପଣ୍ଡୁ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।  କିନ୍ତୁ ପ୍ରଚଳିତ ଓଷାକଥାରୁ ଜଣାପଡେ ଏହା ଯମଙ୍କର ପୂଜା ।  ଅପୁତ୍ରିକ ନାରୀ ଏହି ବ୍ରତ କଲେ ପୁତ୍ର ସନ୍ତାନ ଲାଭ କରନ୍ତି।

ଓଷା କଥା -

ଜମ୍ବୁଦ୍ଵୀପରେ କଳିଙ୍ଗ ନଗର । ସେ ନଗରର ରାଜାଙ୍କର ଧନଧାନ୍ୟ ଦାସ ଦାସୀର ଅଭାବ ନଥିଲା  । ସେ ସୁଶାସକ ଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ନିଃସନ୍ତାନ ଥିବାରୁ ମନରେ ସୁଖ ନଥୁଲା । ଦିନେ ସକାଳେ ଗୋଟିଏ ନିମ୍ନ ଜାତିର ସ୍ତ୍ରଲୋକ ତାଙ୍କୁ ଦେଖି - "କି ଯୋଗରେ ଅପୁତ୍ରିକର ମୁହଁ ଚାହିଁଲି" ବୋଲି କହିଲା । ରାଜା ମନଦୁଃଖ କଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟଭାର ଦେଇ ଘଞ୍ଚ  ଜଙ୍ଗଲରେ ରଣୀଙ୍କୁ ନେଇ ପହଞ୍ଚିଲେ। ସେଠାରେ କୁଟୀର କରି ରହିଲେ।  ସେଠାରେ ରାଜା ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିବାର ଚେଷ୍ଟାକଲେ । କିନ୍ତୁ ବିଫଳ ହେଲେ । ଶେଷରେ କୁଟୀରକୁ ଫେରିଲେ । ରୋଷେଇ ପାଇଁ କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥା ନଥିବାରୁ ରାଣୀଙ୍କ ସହିତ ଗୋଟିଏ ଗାଁ କୁ ଗଲେ । ସେଠାରେ ଅନେକ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକ ଏକାଠି ହୋଇ ପଣ୍ଡୁଓଷା ପୂଜୁଥିବାର ଦେଖିଲେ । ସେ ସେମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଓଷାର ବିଧିତ ବିଧାନ ବୁଝିଲେ । ଏହି ଓଷାକଲେ ପୁତ୍ରପ୍ରାପ୍ତି ହୁଏ ବୋଲି ଶୁଣିଲେ । ଏହା ଶୁଣିବା ପରେ ରାଣୀ ପୁତ୍ର କାମନା କରି ଓଷା କଲେ । ତାଙ୍କର ପୁତ୍ର ଜନ୍ମହେଲା । ସେ ରାଜ୍ୟକୁ ଫେରିଲେ ଓ ରାଜପୁତ୍ରକୁ ଧରି ଆନନ୍ଦରେ ସମୟ ବିତାଇଲେ । କିନ୍ତୁ ଓଷାକଥା ଭୁଲିଗଲେ । ଏହା ତ ଯମଙ୍କର ଉପାସ । ଆଉ ଏହି ଓଷା ନପାଳିବାରୁ ଯମ କ୍ରୋଧ  କଲେ। ସେତେବେଳକୁ ରାଜପୁତ୍ର ଯୁବକ । ଯମଙ୍କର ଦୂତମାନେ ଯାଇ ତାକୁ ବାନ୍ଧି ନେଇ ଆସିଲେ ।

ଯମପୁରରେ ଯମଙ୍କର ମାଆ କିନ୍ତୁ ଏହା ଦେଖି ଦୁଃଖ ପ୍ରକାଶ କଲେ । ବୁଢା ବୁଢୀଙ୍କୁ ନଆଣି ଏପରି ଗୋଟିଏ ଯୁବକକୁ ନେଇ ଆସିବା ଅବିବେକ କାମ ବୋଲି କହିଲେ । ଯମକହିଲେ- '' ମାଆ ତୁମର ଏପରି କଥା କହିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ । ମୁଁ ଆଉ ଦିନେ ଏହାର ଉତ୍ତର ଦେବି ।"

ଥରେ ଯମ ତାଙ୍କ ମାଆଙ୍କୁ କହିଲେ ବାଡିରୁ କଦଳୀ ତୋଳି ଆଣ ଖାଇବା । ମାଆ ବାଡିକୁ କଦଳୀ ତୋଳିବାକୁ ଯାଇ ପାଚିଲା କଦଳୀ ଛାଡି କଞ୍ଚା କଦଳୀ ତୋଳି ଆଣିଲେ । ଯମ ତାଙ୍କୁ ସୂଚାଇ ଦେଇ କହିଲେ- 'ତୁମେ ‘ଯୁବକ' ନା 'ବୃଦ୍ଧ' କଅଣ ହାତରେ ଧରିଛ ?'' ସେ ପାଚିଲା ଛାଡି କଞ୍ଚା ଆଣିଥୁବାରୁ ପୁଅକଥା ଶୁଣି ସବୁ ବୁଝିଗଲେ ଓ ଚୁପ୍ ରହିଲେ । ତା'ପରେ କହିଲେ, ପିତାମାତା ସତ୍ୟଭଗ୍ନ କରିଥିବାରୁ ଏ ପୁଅଟିର ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ଦେଖି ମୋର ଦୟା ହେଇଥିଲା । ସେଥି ପାଇଁ କହିଥିଲି ।

ଥରେ ଯମରାଜା ପୂଜାରେ ବସିଥିଲେ । ସେତିକିବେଳେ ଯମ ମାତାଙ୍କର ପୂର୍ବ ସୂଚନା ଅନୁସାରେ ରାଜପୁତ୍ର ଛିଙ୍କି ଦେଲା । ଯମମାତା ତାକୁ ଅମର ହୋଇଥାଅ ବୋଲି ବରଦେଲେ । ଯମ ଦେଖିଲେ, ସେ ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡ ପାଇଁ ଧରିଆଣିଥିବା ରାଜକୁମାର ତାଙ୍କ ମାଆଙ୍କଠାରୁ ଅମରବର ପାଇ ଗଲେ । ସେ ମାଆଙ୍କୁ କହିଲେ- '' ରାଜା ମାନସିକ ପୂଜା ନଦେବାରୁ ମୁଁ ତାହାର ପୂତ୍ରକୁ ଲୁଚାଇ ଆଣିଛି । ଏବେ ତୁମେ ତାକୁ ଅମର ବର  ଦେଇଦେଲ। ତେବେ ତ ମୋର ପୂଜା  ଆଉ କେହି କରିବେନି।" 

ମାଆଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ ଯମ ରାଜପୁତ୍ରଙ୍କୁ ନେଇ ଯଥାସ୍ଥାନରେ ଛାଡିଦେଇ ଆସିଲେ । ଛାଡିଦେବା ବେଳେ ସେ ତାଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ଯେ ବାପା ମାଆଙ୍କୁ ମନେ ପକାଇ ମାର୍ଗଶିର ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ପୁଣି ଯଥାବିଧିା ଏହି ପଣ୍ଡୁ ଓଷା କରାଇବାକୁ ହେବ । ତା' ନହେଲେ ସେମାନେ ପୁତ୍ରକଷ୍ଟ ଭୋଗ କରିବେ । ରାଜାରାଣୀ ନିଜ ପୁତ୍ରଙ୍କ ଠାରୁ ସମସ୍ତ ଘଟଣା ଶୁଣି ନିଜର ଭୁଲ୍ ବୁଝି ପାରିଲେ ଏବଂ ପୁଣି ଯଥାବିଧି୍ରେ ପଣ୍ଡୁଓଷା କଲେ ।

ପଣ୍ଡୁ ଓଷାର ବିଧି -

ନାରୀମାନେ ଏହି ବ୍ରତ ମାଧ୍ୟମରେ ଯମରାଜାଙ୍କୁ ପୂଜା କରି ନିଜ ସନ୍ତାନ ମାନଙ୍କର ଦୀର୍ଘାୟୁ କାମନା କରିଥାଆନ୍ତି। ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପଣ୍ଡୁଓଷା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ   ଓ ନିଷ୍ଠାର ବ୍ରତ । ତେବେ ଏହି ବ୍ରତ ପାଳନରେ କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦଷ୍ଟ ବିଧି ରହିଛି । ଏହି ଓଷା ପୂର୍ବରୁ ଘରର ଚଟାଣକୁ ଗୋବରରେ ଚିକ୍କଣ କରି ଲିପାଯାଏ । ସେଥିରେ ଚିତା ଓ ମୁରୁଜ  ପକାଯାଏ । ସେଠାରେ ଏକ ଗଜକୁ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ ।ଏହି ଓଷାରେ  ପୁରୋହିତଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଯମରାଜଙ୍କୁ ଆବାହନ, ପୂଜନ ଏବଂ ନୈବେଦ୍ୟ ଅର୍ପଣ କରାଯାଏ । ଏହି ପୂଜାର ମୁଖ୍ୟ ଭୋଗ ହେଉଛି ମଣ୍ଡା ପିଠା । ପୂର୍ବ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଅନୁଯାୟୀ ନୂଆ ଗୋବର ଲିପା ଟୋକେଇ ବା ପାଛିଆରେ ପୂର୍ଣ୍ଣକରି ଧାନ ଆଣି ଢିଙ୍କିରେ କୁଟି ଚାଉଳ କରାଯାଏ । ଏହି ଚାଉଳକୁ ପୁଣି ଚୁନା କରି ସେଥିରେ ନଡ଼ିଆ ଦେଇ ନଡ଼ିଆ ମଣ୍ଡା କରାଯାଏ ଓ ପୂଜାଭୋଗ କରାଯାଏ । ଏହାସହିତ ଖଇ, କଦଳୀ, ଫଳ ଏବଂ ଛେନା ଆଦି ଭୋଗ ମଧ୍ୟ ବଢ଼ାଯାଏ ।