Mahabharat Story: ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ କୂଟନୀତିରେ ମାମୁ ଭଣଜା ଅଲଗା ହେଲେ

କୃଷ୍ଣ କହିଲେ ସେ କୌରବ ଓ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହେବାକୁ ଥିବା ଯୁଦ୍ଧରେ ଅସ୍ତ୍ର ଧରିବେନି । ତଥାପି ଅର୍ଜୁନ କହିଲେ ତାଙ୍କର କୃଷ୍ଣ ଦରକାର । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ନାରାୟଣୀ ସେନାପାଇ ବଡ଼ ଖୁସି ହୋଇଗଲା। ବଳରାମ କହିଲେ ସେ କେଉଁ ପକ୍ଷରେ ବି ରହିବେନି । କିନ୍ତୁ ବଳରାମଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ମାନିନେଲେ ଯୁଦ୍ଧରେ ତାଙ୍କର ବିଜୟ ହେଉ ବୋଲି ବଳରାମଙ୍କର ମନଭିତରେ ଇଚ୍ଛା ଅଛି । ସେଉଠୁ ଖୁସିମନରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କୃତବର୍ମାଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ସହଯୋଗ ମାଗିଲେ । କୃତବର୍ମା କହିଲେ ସେ ତାଙ୍କର ଏକ ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସୈନ୍ୟ ଧରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ଯୁଦ୍ଧ ଲଢିବେ। ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସ୍ଥିର ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ଥିଲେ ତାଙ୍କର ଦ୍ୱାରକା ଯାତ୍ରା ସଫଳ ହୋଇଛି ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଚାଲିଗଲା ପରେ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହସି ହସି ପଚାରିଲେ, “ହେ ପାର୍ଥ ! ତୁମକୁ ମୁଁ କିଛି ମାଗିବାକୁ ପ୍ରଥମ ସୁଯୋଗ ଦେଲି, କିନ୍ତୁ ତୁମେ ସଶସ୍ତ୍ର ନାରାୟଣୀ ସେନାଙ୍କୁ ଛାଡି ମୋତେ ମାଗିଲ । ମୁଁ ଏକଥା ବି କହିସାରିଥିଲି ଯେ, ମୁଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଯୁଦ୍ଧରେ ଯୋଗ ଦେବିନି କି ଅସ୍ତ୍ର ଉଠେଇବିନି । ମୋ ପରି ନିରସ୍ତ୍ର ଲୋକକୁ ତୁମେ କାହିଁକି ମାଗିଲ?”

ଅର୍ଜୁନ କହିଲେ, “ହେ ସଖା ! ମୁଁ ଜାଣିଛି ଆପଣ ଏକା ମୋ ପାଖରେ ଠିଆ ହେଲେ ମୁଁ ପୂରା କୌରବସେନାଙ୍କୁ ମୂଳପୋଛ କରିଦେବି । ଆପଣ ଯାହା ପକ୍ଷରେ ଠିଆ ହେବେ ଧର୍ମ ତା'ରି ପାଖରେ ରହିବ । ଆପଣଙ୍କ ବିନା କ'ଣ ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧରେ ବିଜୟ ଲାଭ ସମ୍ଭବ? ମୁଁ ତ ମୋ ମନରେ ଇଚ୍ଛା ଧରି ଆସିଥିଲି ଯୁଦ୍ଧରେ ଆପଣ ମୋର ସାରଥି ହେବେ ଓ ମୁଁ ସେ ଗର୍ବୀ କୌରବବଂଶକୁ ସମୂଳେ ଧ୍ୱଂସ କରିବି ।”

ଅର୍ଜୁନଙ୍କ କଥା ଶୁଣି କୃଷ୍ଣ କହିଲେ, “ହେ ଫାଲଗୁନୀ ! ତୁମରି ଇଚ୍ଛା ଅବଶ୍ୟ ପୁରଣ ହେବ । ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧରେ ଧର୍ମର ନିଶ୍ଚୟ ଜୟ ହେବ ।” ତାପରେ କୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ ଆଲିଙ୍ଗନ କଲେ ଓ ଅର୍ଜୁନ ବିଦାୟ ନେଇ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଙ୍କ ପାଖକୁ ଫେରିଆସିଲେ ।

ନକୁଳ ଓ ସହଦେବଙ୍କର ମାମୁ ହେଲେ ମଦ୍ର ନରେଶ ଶଲ୍ୟ । ଶଲ୍ୟଙ୍କର ଭଉଣୀ ମାଦ୍ରୀ । ପାଣ୍ଡବମାନେ ଜାଣିଥିଲେ ଯୁଦ୍ଧ ହେଲେ ଶଲ୍ୟ ନିଶ୍ଚୟ ସେମାନଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ରହି ଯୁଦ୍ଧ କରିବେ । ଶଲ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧ ଖବର ପାଇ ତାଙ୍କ ସୈନ୍ୟସାମନ୍ତ ଧରି ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସୁଥା'ନ୍ତି । ସେ ଖବର ପାଇସାରିଥା'ନ୍ତି ପାଣ୍ଡବମାନେ ଉପପ୍ଳବ୍ୟ ନଗରୀରେ ରହୁଛନ୍ତି । ଶଲ୍ୟଙ୍କ ପାଖରେ ଏକ ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସୈନ୍ୟ ଥାଆନ୍ତି । ବହୁତ ଗୁଡେ ସୈନ୍ୟ ଥିବାରୁ ସେ ଧିରେ ଧିରେ ଆସୁଥା'ନ୍ତି । ଶଲ୍ୟ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସୁଥିବାର ଖବର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପାଇଗଲେ । ସେ ଶଲ୍ୟଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପକ୍ଷକୁ କେମିତି ଆଣିବେ ଚିନ୍ତା କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ତାପରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ତାଙ୍କ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଶଲ୍ୟଙ୍କ ଆସିବା ରାସ୍ତାରେ ତାଙ୍କୁ ସ୍ୱାଗତ ଓ ସତ୍କାର କରିବାର ସମସ୍ତପ୍ରକାର ସୁବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଲେ ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଆଦେଶକ୍ରମେ ଶଲ୍ୟଙ୍କ ଆସିବା ରାସ୍ତାରେ ସୁନ୍ଦର ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ବିଶ୍ରାମାଗାର ସବୁ ନିର୍ମାଣ କରାଗଲା । ସେଠାରେ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପରିମାଣର ସୁସ୍ୱାଦୁ ଖାଦ୍ୟପେୟର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା । ପାଣି ପାଇଁ କୂଅ ଓ ପୋଖରୀ ଖୋଳାଗଲା । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ବିଶ୍ୱସ୍ତ ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନେ ଶଲ୍ୟ ଓ ତାଙ୍କ ସୈନ୍ୟ ସାମନ୍ତଙ୍କର ଉପଯୁକ୍ତ ଯତ୍ନ ନେଉଥା"ନ୍ତି । ଶଲ୍ୟ କିନ୍ତୁ ଭାବୁଥା'ନ୍ତି ଏତେ ପ୍ରକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ତାଙ୍କ ଭଣଜାମାନେ କରିଛନ୍ତି । ତେଣୁ ଦିନେ ଶଲ୍ୟ ତାଙ୍କ ସେବା କରୁଥିବା ରାଜ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ପାଖକୁ ଡାକି କହିଲେ “ଏଇ ଯେଉଁସବୁ ରମଣୀୟ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳୀସବୁ ନିର୍ମାଣ କରି ମୋର ଓ ମୋର ସୈନ୍ୟସାମନ୍ତଙ୍କର ଉପଯୁକ୍ତ ଯତ୍ନର ସମସ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିବା କୁନ୍ତିପୁତ୍ର ଯୁଧିଷ୍ଠିରକୁ ଖବର ଦିଅ । ମୁଁ ତାଙ୍କର ଆତିଥେୟତାରେ ମୁଗ୍ଧ । ମୁଁ ଏବେ ତାଙ୍କୁ ପୁରସ୍କୃତ କରିବାକୁ ଚାହେଁ ।”

ପରିଚାରକମାନେ ଏ ଖବର ତୁରନ୍ତ ଅଳ୍ପ ଦୂରରେ ଛଦ୍ମବେଶରେ ଥିବା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଜଣାଇଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ତୁରନ୍ତ ଶଲ୍ୟଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ଓ କହିଲେ “ମାମୁ ଆପଣ ମୋର ଆତିଥେୟତା ସ୍ୱୀକାର କରିଥିବାରୁ ମୁଁ କୃତଜ୍ଞ ।” ଶଲ୍ୟ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଆଗରେ ଦେଖି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଗଲେ । ତାଙ୍କର ଏଯାଏଁ ଧାରଣାଥିଲା ପାଣ୍ଡବମାନେ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଏତେ ସବୁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଯିଏ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରିଥାଉନା କାହିଁକି ସେ ପୁରସ୍କାର ପାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ ।

ଶଲ୍ୟ ତାପରେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ପୂର୍ବକ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଆଲିଙ୍ଗନ କରି କହିଲେ, “ହେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ତୁମ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସମ୍ମାନରେ ମୁଁ ପ୍ରୀତ । ଏବେ କୁହ ତୁମ ପାଇଁ ମୁଁ କ’ଣ କରିପାରିବି? ବିନା ଦ୍ୱିଧାରେ ମାଗ ମୁଁ ତାହା ପୂରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବି ।”

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଏମିତି ଏକ ସୁଯୋଗକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥିଲେ । ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ କହିଲେ, ହେ ମାମୁ ଆପଣ ଜାଣନ୍ତି କୌରବ ଓ ପାଣ୍ଡବମାନେ ଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରସ୍ତୁତି କରୁଛନ୍ତି । ମୋର ଇଚ୍ଛା ଆପଣ କୌରବସେନାଙ୍କ ସହ ସେମାନଙ୍କର ଅନ୍ୟତମ ସେନାପତି ଭାବରେ ଯୋଗ ଦିଅନ୍ତୁ ।

ହଠାତ୍ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଏପରି କିଛି ଅନୁରୋଧ କରିବେ ବୋଲି ଶଲ୍ୟ ଭାବିପାରିନଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ସେ ତ କଥା ଦେଇ ସାରିଛନ୍ତି । ଏବେ ଆଉ ମନା କରିହେବନି । ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ମାତ୍ର ନୀରବ ରହି ଶଲ୍ୟ କହିଲେ, “ଠିକ ଅଛି, ତାହା ହିଁ ହେବ । କିନ୍ତୁ ଅନେକ ବର୍ଷ ଧରି ବନବାସ କଷ୍ଟ ଭୋଗିଥିବା ମୋ ଭଣଜାମାନଙ୍କୁ ମୁଁ ପ୍ରଥମେ ସାକ୍ଷାତ କରିବି । ତାପରେ ଯାଇଁ ତୁମ ପାଖକୁ ଫେରିବି । ମୁଁ ତୁମକୁ ଯେଉଁ କଥା ଦେଇଛି ତାହା ନିଶ୍ଚୟ ପାଳନ କରିବି । ତୁମେ ବିନା ଶଙ୍କାରେ ଏବେ ଏଠାରୁ ପ୍ରସ୍ଥାନ କରିପାର ।”

ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଲେଖାଅଛି ଅଯାଚିତ ଭାବରେ ମିଳୁଥିବା ଆତିଥେୟତା ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଶଲ୍ୟ ଧର୍ମ ସଙ୍କଟରେ ପଡିଯାଇଥିଲେ । କଥା ଦେଲାପରେ ସେଥିରୁ ଖସିବା ପାଇଁ ତାଙ୍କ ପାଖରେ ଆଉ କିଛି ବାଟ ନଥିଲା । କୂଟବୁଦ୍ଧି ପ୍ରୟୋଗ କରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ମାମୁଙ୍କୁ ନିଜ ପକ୍ଷକୁ ନେଇଗଲେ । ପାଣ୍ଡବମାନେ ଜଣେ ବୀରଯୋଦ୍ଧା ଓ ଏକ ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସୈନ୍ୟ ହରେଇଲେ ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ବିଦାୟ ଦେଇ ଶଲ୍ୟ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । ଉପପ୍ଲବରେ ପାଣ୍ଡବମାନେ ବହୁ ବର୍ଷପରେ ମାମୁ ଶଲ୍ୟଙ୍କୁ ଦେଖି ବଡ ଖୁସି ହେଇଗଲେ । ଶଲ୍ୟଙ୍କ ପରି ବୀର କେହି ନଥିଲେ । ପ୍ରଚୁର ସୈନ୍ୟ ସାମନ୍ତଙ୍କ ଗହଣରେ ଶଲ୍ୟଙ୍କୁ ଦେଖି ଯୁଧିଷ୍ଠିରଙ୍କ ଭିତରେ ଆତ୍ମ ବିଶ୍ୱାସ ପୂରି ଯାଇଥାଏ । ଶଲ୍ୟଙ୍କୁ ଯଥାମାନ୍ୟ ସମ୍ମାନ ଦେଲାପରେ ସେ ପାଞ୍ଚ ପାଣ୍ଡବଭାଇଙ୍କୁ ଗୋଟି ଗୋଟି କରି ସ୍ନେହ ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହ ଆଲିଙ୍ଗନ କଲେ । ତାପରେ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ହସ୍ତିନାପୁରର ରାଜ ଦରବାରର କପଟ ପଶା, ପାଞ୍ଚାଳୀଙ୍କ ଅପମାନ, ସେମାନଙ୍କ ଦୁଃଖ କଷ୍ଟ ଭରା ବନବାସ କଥା ଗପିଲେ । ସବୁ ଶୁଣିଲା ପରେ ଶଲ୍ୟ କହିଲେ, “ହେ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ! ମୁଁ ଜାଣେ ତୁମେ ସଦାସର୍ବଦା ଧର୍ମର ରାସ୍ତାରେ ବାଟ ଚାଲିଛ । ଧର୍ମର ରାସ୍ତାରେ ଚାଲୁଥିବା ଲୋକର ବିଜୟ ସୁନିଶ୍ଚିତ ବୋଲି ଜାଣ । ତୁମେ ଖୁବ ଶୀଘ୍ର ଶତ୍ରୁଙ୍କୁ ପରାଜିତ କରିବ ଓ ରାଜଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ଲାଭ କରିବ ।”

ତାପରେ ଶଲ୍ୟ ମନ ଦୁଃଖ କରି ରାସ୍ତାରେ ଯାହା ଘଟିଲା ତାହା କହିଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କେମିତି କୂଟକପଟ କରି ତାଙ୍କର ସମର୍ଥନ ହାସଲ କଲା ସେ କଥା ଭାରି ଦୁଃଖ ଓ ଅନୁତାପର ସ୍ୱରରେ କହିଲେ । ଶଲ୍ୟଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଯୁଧିଷ୍ଠିର କହିଲେ, “ଏଥିରେ ଦୁଃଖ କି ଅନୁତାପ କିଛି କରିବାର ନାହିଁ ମାମୁ । ଆପଣ ସାଧୁତା ସହକାରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବର ଦେଇଛନ୍ତି । କପଟ ତ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କରିଛି । ମୁଁ ସେଥିପାଇଁ ଆଗରୁ ସତର୍କ ହୋଇ ଆପଣଙ୍କୁ ସତର୍କ କରିବାର ଥିଲା । ମୋର ଭୁଲ ହୋଇଛି । ଥରେ କଥା ଦେଇସାରିଛନ୍ତି ଯେତବେଳେ, ଆପଣ ଜଣେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କ୍ଷତ୍ରୀୟ ଭାବରେ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ପାଳନ କରିବା ଉଚିତ । କିନ୍ତୁ ଭଣଜା ହିସାବରେ ଆପଣଙ୍କ ପାଖରୁ ଗୋଟିଏ ଉପକାର ଆଶା କରୁଛି । ମୁଁ ଜାଣିଛି ଆଗକୁ ହେବାକୁ ଥିବା ମହାସମରରେ ଦିନେନା ଦିନେ କର୍ଣ୍ଣ ଓ ଅର୍ଜୁନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜୀବନ ମରଣ ସଂଗ୍ରାମ ହେବ । କର୍ଣ୍ଣ ଯେକୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଅର୍ଜୁନର ପ୍ରାଣ ନାଶ କରିବାକୁ ପ୍ରାଣମୂର୍ଚ୍ଛା ଲଢେଇ କରିବ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆମ ପକ୍ଷରେ ରହିବେ କଥା ଦେଇଛନ୍ତି କିନ୍ତୁ ବିନା ଅସ୍ତ୍ରରେ ରହିବାର ସର୍ତ୍ତ ରଖିଛନ୍ତି । ସେ ଅର୍ଜୁନଙ୍କ ରଥର ସାରଥି ହେବେ । ମୁଁ ଜାଣିଛି ସେତେବେଳେ କର୍ଣ୍ଣ ନିଶ୍ଚୟ ଆପଣଙ୍କୁ ତା' ରଥର ସାରଥି ହେବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିବ । ସେତେବେଳେ ଆପଣ କର୍ଣ୍ଣ ରଥର ସାରଥି ହେବେ ଓ ଅର୍ଜୁନକୁ ରକ୍ଷା କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବେ ।”

ଶଲ୍ୟଙ୍କ ମୁହଁ ସାମନ୍ୟ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ହୋଇ ଆସିଲା । ସେ କହିଲେ, “ହେ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ମୁଁ ତମମାନଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ଯୁଦ୍ଧ ଲଢିବି ବୋଲି ଘରୁ ବାହାରିଥିଲି । କିନ୍ତୁ ବାଟରେ ପରିସ୍ଥିତି ବଦଳିଗଲା । ତୁମକୁ କିଛିବି ସାହାଯ୍ୟ କରିବାର ସୁଯୋଗ ତଥାପି ଅଛି ଜାଣି ଖୁସି ହେଲି । କର୍ଣ୍ଣ ଓ ଅର୍ଜୁନଙ୍କ ମହାସମର ସମୟରେ ମୁଁ କର୍ଣ୍ଣର ରଥରେ ବସି ତାକୁ ନିରୁତ୍ସାହିତ କରିବି । ତା'ର ଗର୍ବ ଅହଙ୍କାର ଭାଙ୍ଗିବାକୁ ଅନେକ କଟୁ କଥା ବି କହିବି । ପଶା ଖେଳ ବେଳେ ତା'ର ବ୍ୟବହାର ଓ ପାଞ୍ଚାଳୀ ପ୍ରତି କରିଥିବା ଅପମାନର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବାକୁ ହେବ । ତୁମେ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ରୁହ । ମୁଁ ଠିକଣା ସମୟରେ ଠିକଣା କାମ କରିବି । ତୁମେ ଏବେ ବରଂ ଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଅ।

ଅଧିକ ପଢ଼ନ୍ତୁ: କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନ “ମୁଁ ଦରକାର ନା ମୋ ସେନା ଦରକାର ?”