Rare Earth Elements: ଭାରତରେ ଗଚ୍ଛିତ ଅଛି ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟ, ତଥାପି ଚୀନ ଉପରେ କାହିଁକି ନିର୍ଭରଶୀଳ ଆମ ଦେଶ?

ମଣିଷର ସମସ୍ତ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରୁଥିବା ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ଈଶ୍ୱର ଦତ୍ତ ଉପହାର । ଭୂମି, ଜଳ, ଜଙ୍ଗଲ, ବାୟୁ ଓ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ବିନା କୃଷି ଓ ଉଦ୍ୟୋଗର ଉନ୍ନତି ଅସମ୍ଭବ, ଯାହା ମାନବ ସମାଜ ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଆମ ଦେଶ ଭାରତ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ଏକ ଶିଳ୍ପୋନ୍ନତ ଦେଶ ହେବାର ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ତା’ର ଅଛି । ଏଠାରେ ଲୁହାପଥର, କୋଇଲା, ଖଣିଜ ତୈଳ, ପ୍ରଚୁର ବକ୍ସାଇଟ୍ ଏବଂ ଅଭ୍ର ଖଣି ରହିଛି । ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ, ଓଡ଼ିଶା ଓ ଛତିଶଗଡ଼ ଆଦି ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ଖଣିଜ ସଂପଦ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇରହିଛି । ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଉପଯୋଗ କରି ମନୁଷ୍ୟ ନିଜର କ୍ଷମତା ଓ ଯୋଗ୍ୟତା ବୃଦ୍ଧି କରିଛି । ଫଳରେ ଉତ୍ପାଦନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦର ଉତ୍ତମ ବ୍ୟବହାର ହୋଇପାରୁଛି ।

ପ୍ରାକୃତିକ ଓ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦରେ ଭରପୂର ଭାରତ

ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟସ (Rare Earth Elements ବା REE) ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ସବୁଠାରୁ ମୁଲ୍ୟବାନ ଧାତୁ ମଧ୍ୟରେୁ ଗୋଟିଏ । ମୋଟ ୧୭ଟି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଧାତୁର ସମୂହ ହେଲା ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟସ । ସ୍ମାର୍ଟଫୋନ୍, ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଯାନ, ସୌର ପ୍ୟାନେଲ୍, ପବନ ଟର୍ବାଇନ୍, ଏପରିକି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଏବଂ ଉପଗ୍ରହ ଭଳି ଉଚ୍ଚ-ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଜିନିଷ ତିଆରିରେ ଏହାର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଆମ ଦେଶରେ ଏହି ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ବିପୁଳ ପରିମାଣରେ ମହଜୁଦ ରହିଛି, ତଥାପି ଏହି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଧାତୁ ପାଇଁ ଭାରତ ଚୀନ ଉପରେ ଅଧିକ ନିର୍ଭରଶୀଳ ।

ଭାରତରେ ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟସର ଭଣ୍ଡାର
ଭାରତର ଓଡ଼ିଶା, ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ, ତାମିଲନାଡୁ ଏବଂ କେରଳ ଭଳି ଅନେକ ରାଜ୍ୟରେ ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟଓ ଗଚ୍ଛିତ ରହିଛି । ବିଶେଷକରି ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳର ମୋନାଜାଇଟ୍ ବାଲିରେ ଏହି ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ମିଳିବାର ଅନେକ ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ । ଏକ ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ, ଭାରତ ପାଖରେ ବିଶ୍ୱର ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟସ ଭଣ୍ଡାର ଅଛି। ତଥାପି ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା, ନିବେଶ ଏବଂ ପରିବେଶ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ଯୋଗୁଁ ଭାରତରେ ଏହି ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ଖଣି ଏବଂ ବିଶୋଧନ ବହୁତ ସୀମିତ।

ସହଜ ନୁହେଁ ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟସର ଖନନ

ଭୂମିରୁ ବିରଳ ପୃଥିବୀ ଧାତୁ ବାହାର କରିବା ଏକ ସହଜ କାର୍ଯ୍ୟ ନୁହେଁ। ଏହି ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ପୃଥିବୀ ପୃଷ୍ଠର ଅତି ଗଭୀରତମ ସ୍ଥାନରେ ଥିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବାହାର କରିବା ପାଇଁ ଜଟିଳ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିଥାଏ । ଖନନ ସମୟରେ ମାଟି ଏବଂ ପଥରକୁ ପୃଥକ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ, ଯାହା ପାଇଁ ଉଭୟ ସମୟ ଏବଂ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ ବିଶୋଧନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆହୁରି କଷ୍ଟକର। ଏଥିପାଇଁ ଭାରି ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ଉନ୍ନତ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଏବଂ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କର ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତରେ ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟର ଖନନ ଓ ବିଶୋଧନ ପାଇଁ ଆଧୁନିକ ସୁବିଧା ଏବଂ ପ୍ରଯୁକ୍ତିର ଅଭାବ ରହିଛି । ଯେଉଁଥିପାଇଁ ଆମ ମାଟିରେ ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟର ଭଣ୍ଡାର ଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ଆମେ ଏହି ଧାତୁଗୁଡ଼ିକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିପାରୁନାହୁଁ ।

ପରିବେଶ ପାଇଁ ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣି ଖନନ

ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟର ଖନନ ପରିବେଶ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ବିଷାକ୍ତ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ନିର୍ଗତ କରେ ଯାହା ମାଟି, ପାଣି ଏବଂ ବାୟୁକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିପାରେ। ଏଥିପାଇଁ ଖଣି ଅଞ୍ଚଳରେ ରହୁଥିବା ଲୋକମାନେ ପ୍ରାୟତଃ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୁଅନ୍ତି। ଭାରତରେ ପରିବେଶଗତ ନିୟମାବଳୀ ବହୁତ କଠୋର ଏବଂ ଏହା ଆବଶ୍ୟକ ମଧ୍ୟ। କିନ୍ତୁ ଏହି ନିୟମାବଳୀ ଖଣି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଧୀର କରିଦିଏ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଚୀନ୍ ପରିବେଶଗତ ନିୟମାବଳୀକୁ କିଛି ପରିମାଣରେ ଅଣଦେଖା କରି ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟର ଖନନ ଏବଂ ବିଶୋଧନକୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରିଛି। ଏହି କାରଣରୁ ବିଶ୍ୱର ୬୦-୭୦% ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟ ଚୀନରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହୁଏ।

ବଜାର ଉପରେ ଚୀନର କବଜା

ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟ ବଜାର ଉପରେ ଚୀନର ଦୃଢ଼ କବଜା ଅଛି। କେବଳ ଖଣି ଏବଂ ବିଶୋଧନରେ ପ୍ରଚୁର ନିବେଶ କରିନାହାନ୍ତି ଜିନପିଙ୍ଗ ସରକାର ବରଂ ଶସ୍ତା ଶ୍ରମ ଏବଂ କମ୍ କଠୋର ନିୟମାବଳୀର ସୁଯୋଗ ମଧ୍ୟ ନେଇଛି। ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଚୀନର ଯୋଗାଣ ଶୃଙ୍ଖଳା ଅତ୍ୟନ୍ତ ମଜଭୁତ ଥିବାରୁ ଅନ୍ୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ତା’ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଭାରତରେ ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟ ଖନନ କରୁଥିବା କିଛି କମ୍ପାନୀ, ଯେପରିକି ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ରେଆର ଆର୍ଥସ୍ ଲିମିଟେଡ୍ ((IREL) କାମ କରୁଛି, କିନ୍ତୁ ତାର କ୍ଷମତା ଏବଂ ସମ୍ବଳ ସୀମିତ।
ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଭାରତ କ'ଣ କରିପାରିବ?

ଭାରତରେ ବିପୁଳ ପରିମାଣର ରେଆର ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟ ଗଚ୍ଛିତ ଥିବାରୁ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରିବା ପାଇଁ କିଛି ବଡ଼ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ପଡିବ। ପ୍ରଥମତଃ,ଭାରତକୁ ଆଧୁନିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାରେ ନିବେଶ କରିବାକୁ ପଡିବ। ବିଦେଶୀ କମ୍ପାନୀଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ସହଭାଗୀତା କରି ଭାରତ ଖନନ ଏବଂ ବିଶୋଧନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଉନ୍ନତ କରିପାରିବ। ଦ୍ୱିତୀୟତଃ ପରିବେଶକୁ କ୍ଷତି ନ ପହଞ୍ଚାଇ ଖନନ ପଦ୍ଧତିଗୁଡ଼ିକୁ ବିକଶିତ କରିବାକୁ ପଡିବ। ତୃତୀୟତଃ ବିରଳ ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବାକୁ ପଡିବ, ଯାହା ଦ୍ଵାରା ପୁରୁଣା ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ସାମଗ୍ରୀରୁ ଏହି ଧାତୁଗୁଡ଼ିକୁ ପୁନର୍ବାର ବାହାର କରାଯାଇପାରିବ। 

ରେଆର ଆର୍ଥ ମେଟାଲ କାହିଁକି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ?

ରେଆର ଆର୍ଥ ମେଟାଲଗୁଡ଼ିକ ଭବିଷ୍ୟତର ଅର୍ଥନୀତିର ଆଧାର କହିଲେ ଚଳେ। ଭାରତ ଚୀନ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ, ସମ୍ବଳକୁ ସଠିକ୍ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ସରକାର, ଘରୋଇ କମ୍ପାନୀ ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏହି ଦିଗରେ ଏକାଠି କାମ କରିପାରିବେ। ଏହା ସହିତ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯୁବପିଢ଼ିଙ୍କୁ ତାଲିମ ଦେଇ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଟିମ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇପାରିବ। ଭାରତ ଗୋଟିଏ ପାଦ ଆଗେଇ ଏ ଦିଗରେ ପଦକ୍ଷେପ ନେଲେ ନିଜର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ସହ ବଜାରରେ ଏକ ଦୃଢ଼ ଉପସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି କରିପାରିବ।

ଅଧିକ ପଢ଼ନ୍ତୁ: ବାବା ଭେଙ୍ଗାଙ୍କ ଆଉ ଏକ ବଡ଼ ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ, ପୃଥିବୀକୁ ମାଡ଼ି ଆସୁଛି ଭୟଙ୍କର ବିପଦ...ସଫା ହୋଇଯିବେ ମଣିଷ