Pahalgam Attack on Tourism: ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଉଦ୍ୟୋଗକୁ ବଡ଼ ଝଟକା, କାଶ୍ମୀର ବୁକିଂ ବାତିଲ...ଶହ ଶହ ହୋଟେଲ୍ ଖାଲି

କାଶ୍ମୀରର ସୁନ୍ଦର ଉପତ୍ୟକା, ଉଚ୍ଚ ପାହାଡ଼, ହ୍ରଦ, ସବୁଜିମା ଭରା ଜଙ୍ଗଲ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରକୃତି ପ୍ରେମୀଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥାଏ । ପୃଥିବୀର ଭୂସ୍ୱର୍ଗ କୁହାଯାଉଥିବା କାଶ୍ମୀରର ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ଦେଶ ବିଦେଶର ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଭିଡ଼ ଜମାନ୍ତି । ବର୍ଷା ଋତୁକୁ ଛାଡ଼ିଦେବା ପରେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଋତୁରେ ଏଠାକୁ ଆସନ୍ତି ପର୍ଯ୍ୟଟକ । ଆଉ ସୁନ୍ଦରୀ କାଶ୍ମୀରର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ମତୁଆଲା ହୋଇଉଠନ୍ତି । ଧାରା-୩୭୦ ଉଚ୍ଛେଦ ପରେ ପରେ ପ୍ରତିଦିନ ଏଠାକୁ ଲକ୍ଷାଧିକ ଲୋକଙ୍କ ସୁଅ ଛୁଟୁଥିଲା । ଆଉ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ପାଖରେ ପାଇ ଆମୋଦିତ ହେଉଥିଲା କାଶ୍ମୀର ଘାଟି । ହେଲେ ପହଲଗାମ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଆକ୍ରମଣ ଜଣେ ସୁନ୍ଦରୀ କାଶ୍ମୀରର କୋମଳ ହୃଦୟ ବିଦିର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଉଠିଛି, ନୀରିହଙ୍କ ରକ୍ତରେ ରକ୍ତରଞ୍ଜିତ ହୋଇଯାଇଛି ଘାଟିର ମାଟି । ନିଜ କୋଳରେ ଲୋଟି ପଡ଼ିଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ମୃତଦେହକୁ ଦେଖି ଆଜି ଗୁମୁରି କାନ୍ଦୁଛି କାଶ୍ମୀର ମାଟି ।

ଜମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀର ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଉଦ୍ୟୋଗକୁ ବିପଦ

ପ୍ରାୟ ଏକ ଦଶନ୍ଧିର ପ୍ରୟାସ ପରେ କାଶ୍ମୀରର ଅର୍ଥନୀତି ପୁଣିଥରେ ଟ୍ରାକକୁ ଫେରିଥିଲା । ଗତ ତିନି ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ରେକର୍ଡ ହୋଇଥିବା ପ୍ରକୃତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଏକ ଦଶନ୍ଧିରୁ ଅଧିକ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ କେବେ ଦେଖାଯାଇ ନଥିଲା । କିନ୍ତୁ ପହଲଗାମରେ ହୋଇଥିବା ବର୍ବର ଆତଙ୍କବାଦୀ ଆକ୍ରମଣ ପୃଥିବୀର ଏହି ସ୍ୱର୍ଗର ଭବିଷ୍ୟତ ଚିତ୍ରକୁ ଝାପ୍ସା କରିଦେଇଛି। ଆକ୍ରମଣର ଖବର ପ୍ରସାରିତ ହେବା ମାତ୍ରେ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଶିଳ୍ପର ପତନର ଭୟଙ୍କର ବାର୍ତ୍ତା ଆସିବା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଛି । ଅର୍ଥନୀତିର ସମସ୍ତ ସୂଚକ ରେଡ ସିଗନାଲ ଦେଉଛନ୍ତି।

ବିକାଶର ଗତିରେ ଲାଗିବ ବିରାମ

ଗତ ପାଞ୍ଚ-ଛଅ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ବିଶେଷକରି କାଶ୍ମୀର ଘାଟିରେ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଆକ୍ରମଣ ଘଟଣାରେ ହ୍ରାସ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା । ଫଳରେ ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାରକୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରିବାରେ ବହୁତ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲା । ଗତ ତିନୋଟି ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରୁ ଦୁଇଟିରେ,ଏହା ଜାତୀୟ ହାରକୁ ମଧ୍ୟ ଅତିକ୍ରମ କରିଛି। ପ୍ରକୃତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାରର ସଂଖ୍ୟାକୁ ଦେଖିଲେ ଜାଣିପାରିବେ, ଏହା ସୁଖଦ ସମ୍ଭାବନାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏକ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହା ୨୦୧୨-୧୩ରେ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ୩.୨% ଥିଲା ଏବଂ ୧୪-୧୫ରେ ମାଇନସକୁ ଚାଲିଗଲା। କିନ୍ତୁ,୨୦୨୨-୨୩ରୁ ଏଠାକୁ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିବା ସହ ବିକାଶର ଗତିରେ ବୃଦ୍ଧି ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା, ଯାହା ୨୦୨୫ ମାର୍ଚ୍ଚରେ ଶେଷ ହେଉଥିବା ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ଥିର ରହିଥିଲା। କେବଳ ୨୦୨୩-୨୪ ରେ ଏହା ଜାତୀୟ ହାରଠାରୁ ଟିକିଏ କମ୍ ଥିଲା। ଗତ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଭାରତର ପ୍ରକୃତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ଥିଲା ୬.୪%, ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଜମ୍ମୁ ଏବଂ କାଶ୍ମୀରରେ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ୭.୧% ରେକର୍ଡ କରାଯାଇଥିଲା।

ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ବୃଦ୍ଧି

ଜମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀରର ପ୍ରତି ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ସାଧାରଣତଃ ଜାତୀୟ ହାରାହାରି ପ୍ରାୟ ୭୦% ରହିଛି । କିନ୍ତୁ ଗତ ଦଶନ୍ଧିରେ ଏହା ସ୍ଥିର ଭାବରେ ଏହି ବ୍ୟବଧାନକୁ ପୂରଣ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଛି ଏବଂ ଦ୍ରୁତ ଉନ୍ନତି ଦେଖୁଛି। ୨୦୧୪-୧୫ ରେ ଏହା ୭୧.୯% ଥିଲା, ଯାହା ୨୦୨୪-୨୫ ରେ ୭୭.୩% କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା ।

ଟିକସ ସଂଗ୍ରହରେ ନିରନ୍ତର ବୃଦ୍ଧି

ଅର୍ଥନୀତି କେତେ ସୁଦୃଢ଼ ତାହା ବିଚାର କରିବାର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପାରାମିଟର ହେଉଛି ଟିକସ ସଂଗ୍ରହର ସ୍ଥିତି। ଗତ ଦଶନ୍ଧିରେ ଏହା ପ୍ରାୟ ୩ ଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ୨୦୧୫-୧୬ ବର୍ଷରେ ଏହା କେବଳ ୭,୩୦୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ୨୦୨୪-୨୫ ର ବଜେଟ୍ ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହା ପ୍ରାୟ ୨୧ ହଜାର କୋଟି ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଞ୍ଚିପାରେ ।

ଜମ୍ମୁ ଏବଂ କାଶ୍ମୀର: ନିବେଶ ବୃଦ୍ଧି

ଅର୍ଥନୀତିର ଦୃଢ଼ତା ପାଇଁ ଏକ ରାଜ୍ୟ କିମ୍ବା ଦେଶରେ ନିବେଶ ପରିବେଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ନିବେଶକମାନେ ସେତେବେଳେ ଟଙ୍କା ନିବେଶ କରନ୍ତି, ଯେତେବେଳେ ସେମାନେ ନିଶ୍ଚିତ ହୁଅନ୍ତି ଯେ ସେମାନଙ୍କର ନିବେଶ ସୁରକ୍ଷିତ ଏବଂ ଏହା ସେମାନଙ୍କର ଆୟର ଏକ ଉତ୍ସ ହୋଇପାରେ। ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ନହେଲେ କୌଣସି ଲୋକ ନିବେଶ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଚା କରିବେ ନାହିଁ । କାଶ୍ମୀର ଏହାର ସର୍ବୋତ୍ତମ ଉଦାହରଣ। ଏକ ଦଶନ୍ଧି ପୂର୍ବେ ୨୦୧୫-୧୬ ବର୍ଷରେ (ପୂର୍ବ) ରାଜ୍ୟରେ କେବଳ ୩୧୯ କୋଟି ଟଙ୍କା ନିବେଶ ଆସିଥିଲା ଏବଂ ତା’ପରେ ଏହା ପ୍ରାୟତଃ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା।

କୋଭିଡ୍ ମହାମାରୀ ପ୍ରଭାବ ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ସ୍ୱାଭାବିକ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଧାରା ୩୭୦ ହଟାଇବା ପରେ ସୁରକ୍ଷାରେ ଉନ୍ନତି ଆସିଥିଲା , ତା’ପରେ ନିବେଶ ହଠାତ୍ ବଢ଼ିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା। ୨୦୨୧-୨୨ରେ କେବଳ ୩୭୭ କୋଟି ଟଙ୍କା ନିବେଶ ହୋଇଥିଲା, ତା’ପରେ ୨୦୨୩-୨୪ ରେ ଏହା ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୩,୩୮୯ କୋଟି ଟଙ୍କା ହୋଇଥିଲା। କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ, ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହା ୨୦୨୪-୨୫ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ୫,୦୦୦ କୋଟି ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚିବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି। ପ୍ରାୟ ଏକ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ଏହା ୧୫ ଗୁଣରୁ ଅଧିକ ବୃଦ୍ଧି।

ପହଲଗାମ ପରେ ସଙ୍କଟରେ ସ୍ଥିତି

ଜମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରର ଅର୍ଥନୀତିରେ ବୃଦ୍ଧି ପଛରେ ପ୍ରକୃତ କାରଣ ହେଉଛି ଗତ ଦଶନ୍ଧିରେ ସୁରକ୍ଷା ସ୍ଥିତିରେ ଉନ୍ନତି । ବିଶେଷକରି ଧାରା ୩୭୦ ହଟାଇବା ପରେ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଘଟଣାରେ ହ୍ରାସ ଏପରି ଏକ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ଯେ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଶିଳ୍ପର ଭାଗ୍ୟ ବଦଳି ଯାଇଥିଲା। ଗତ ବର୍ଷ ଏଠାକୁ ଆସୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୨.୫ କୋଟିରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା। ଗତ ଦଶନ୍ଧିରେ ଜମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରକୁ ଆସୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରାୟ ଏକ କୋଟି ବୃଦ୍ଧି ସାଧାରଣ ନୁହେଁ। କିନ୍ତୁ ପହଲଗାମରେ ହୋଇଥିବା ଆତଙ୍କବାଦୀ ଘଟଣା ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ରସାତଳକୁ ଠେଲି ଦେଇପାରେ ବୋଲି ଆଶଙ୍କା କରାଯାଉଛି ।

କାଶ୍ମୀରର ଅର୍ଥନୀତି: ପରବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥିତି କଣ ?

ପ୍ରଥମ ଖରାପ ସଙ୍କେତ ଆତିଥ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରୁ ଆସୁଛି। ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ କାଶ୍ମୀର ପରିଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିବା ଲୋକମାନେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ସେମାନଙ୍କର ବୁକିଂ ବାତିଲ କରିଛନ୍ତି। ଏହା ଟ୍ରାଭେଲ କମ୍ପାନୀ ଏବଂ ହୋଟେଲଗୁଡ଼ିକୁ ଅସୁବିଧାରେ ପକାଇଛି। ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ଚିନ୍ତିତ, କିନ୍ତୁ କିଛି ବିଶେଷଜ୍ଞ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଛନ୍ତି ଯେ ପରିସ୍ଥିତି ଶୀଘ୍ର ସୁଧୁରିବ। ପହଲଗାମ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଆକ୍ରମଣ ପରେ କାଶ୍ମୀରରୁ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଫେରିଯାଉଛନ୍ତି । କେବଳ ଯେ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଫେରୁଛନ୍ତି, ତା’ନୁହେଁ ବରଂ ସେଠାରୁ ଲୋକଙ୍କୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବା ପାଇଁ ବିମାନ କମ୍ପାନୀଗୁଡ଼ିକୁ ଅତିରିକ୍ତ ବିମାନ ପରିଚାଳନା କରିବାକୁ ପଡୁଛି।

ଆଗାମୀ ଦିନରେ କାଶ୍ମୀର ପରିଦର୍ଶନ କରୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ ପାଇବାର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି, ଏଠାରେ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ସାମଗ୍ରୀର ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଇବାର ରିପୋର୍ଟ ଆସିଛି । ଏହି ସଙ୍କଟପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୟରେ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ପୀଡିତଙ୍କ ପ୍ରତି ସମବେଦନା ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ଆଶଙ୍କା ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ଯେ ଏହା ଉପତ୍ୟକାର ଶାନ୍ତି ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧିର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏକ ବଡ଼ ଆଘାତ ଦେଇଛି। ପହଲଗାମ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଆକ୍ରମଣ ପରେ ଜମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀରର ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଶିଳ୍ପକୁ ଏକ ବଡ଼ ଝଟକା ଲାଗିଛି । ଦିଲ୍ଲୀର ଟ୍ରାଭେଲ ଏଜେଣ୍ଟମାନେ କହିଛନ୍ତି, ଜମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀରର ୯୦% ବୁକିଂ ବାତିଲ କରାଯାଇଛି।

କିଛି ପର୍ଯ୍ୟଟକ ସୁରକ୍ଷା ଭୟରେ ଟ୍ରାଭେଲ ପ୍ଲାନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଛନ୍ତି । ଆସନ୍ତା ମାସରେ କାଶ୍ମୀର ଗସ୍ତ କରିବାକୁ ଯୋଜନା କରୁଥିବା ଲୋକମାନେ ସେମାନଙ୍କର ବୁକିଂ ବାତିଲ କରିଛନ୍ତି । ଏହା ଟ୍ରାଭେଲ ଏଜେନ୍ସି ଏବଂ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଉଭୟଙ୍କ ପାଇଁ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଟ୍ରାଭେଲ୍ ଏଜେନ୍ସିଗୁଡ଼ିକର ମତରେ, ଗୁଲମାର୍ଗ, ହାଜାନ୍ ଭ୍ୟାଲି ଏବଂ ଟ୍ୟୁଲିପ୍ ଗାର୍ଡେନ୍ ଭଳି ଲୋକପ୍ରିୟ ସ୍ଥାନର ଅଧିକାଂଶ ବୁକିଂ ବାତିଲ କରାଯାଇଛି। କିଛି ପର୍ଯ୍ୟଟକ ସେମାନଙ୍କର ଯାତ୍ରା ଯୋଜନା ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନକୁ ଯାଉଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ କିଛି ଲୋକଙ୍କ ବୁକିଂ ଫେରସ୍ତଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ। ଏହା ସେମାନଙ୍କ ଏବଂ ଟ୍ରାଭେଲ୍ ଏଜେନ୍ସି ଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି।

ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ବୁକିଂ ବାତିଲ

ଟ୍ରାଭେଲ କମ୍ପାନୀ ଚଳାଉଥିବା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି କହିଛନ୍ତି, ପ୍ରାୟ ୨୫ ଜଣ ଲୋକ ସେମାନଙ୍କର ବୁକିଂ ବାତିଲ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି । ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଆସନ୍ତା ମାସରେ କାଶ୍ମୀର ଯିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ । ଏବେ ସେଠାକୁ ଯିବାପାଇଁ ମଙ୍ଗୁନାହାନ୍ତି । ଆଉ ଜଣେ ଟ୍ରାଭେଲ ଏଜେଣ୍ଟ କହିଛନ୍ତି, ଏହି ଋତୁରେ କାଶ୍ମୀରରେ ବହୁତ ଭିଡ଼ ଥାଏ। ବିଶେଷ କରି ପରିବାର ଲୋକେ ସେଠାକୁ ଯିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି। କାଶ୍ମୀର କେବଳ ଦିଲ୍ଲୀବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ନୁହେଁ ବରଂ ଦିଲ୍ଲୀ ଆସୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର। ଅନେକ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଦିଲ୍ଲୀରୁ କାଶ୍ମୀର ଯାଆନ୍ତି । ହେଲେ ଏପରି ବର୍ବରୋଚିତ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଆକ୍ରମଣ ପାଇଁ ସମସ୍ତଙ୍କ ଜୀବନ ଜୀବିକା ଏବେ ବିପଦରେ ।

ହୋଟେଲରେ ୧୦ ହଜାର ବୁକିଂ ବାତିଲ୍

ଆକ୍ରମଣ ପରେ ପହଲଗାମ୍, ଶ୍ରୀନଗର ଏବଂ ସୋନମାର୍ଗର ହୋଟେଲରେ ୧୦ ହଜାର ବୁକିଂ ବାତିଲ୍ କରାଯାଇଛି। ଏପଟେ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ସିମଲା ଏବଂ କୁଲୁ-ମନାଲି ଯିବାପାଇଁ ଯୋଜନା କରୁଛନ୍ତି ପର୍ଯ୍ୟଟକ । ଲୋକମାନେ ଏବେ ଜମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀର ପରିବର୍ତ୍ତେ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ବୁଲିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି। ଫେଡେରେସନ ଅଫ୍ ହିମାଚଳ ହୋଟେଲ ଆଣ୍ଡ ରେଷ୍ଟୁରାଣ୍ଟ ଆସୋସିଏସନ୍ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ନିଶ୍ଚିତ କରିଛି। ପହଲଗାମରେ ଆକ୍ରମଣ ପରେ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଭୟଭୀତ। ସେମାନେ ଜମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀରରୁ ଯଥାଶୀଘ୍ର ଫେରିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି। ଟ୍ରାଭେଲ ଏଜେଣ୍ଟମାନେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଜମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀରରେ ପର୍ଯ୍ୟଟନରେ ଏକ ବଡ଼ ହ୍ରାସ ଘଟିଛି। ପ୍ରାୟ ୯୦% ବୁକିଂ ବାତିଲ କରାଯାଇଛି। କାଶ୍ମୀରରେ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଆକ୍ରମଣ ପରେ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭୟର ବାତାବରଣ ରହିଛି। ଏହା କାଶ୍ମୀରର ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଶିଳ୍ପକୁ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଉଛି।