Indira Gandhi: ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ କାହିଁକି ସମ୍ବିଧାନରେ 'ସମାଜବାଦୀ' ଏବଂ 'ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ' ଶବ୍ଦ ଯୋଡିଲେ

ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସରକାର ଦ୍ୱାରା ସମ୍ବିଧାନରେ ଯୋଡି ହୋଇଥିବା ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦ ‘ସମାଜବାଦୀ’ ଏବଂ ‘ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ’ ପାଇଁ କଂଗ୍ରେସ କ୍ଷମା ମାଗିବାକୁ ଦାବି ଜୋର ଧରିଛି। ଏହି ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦ ସମ୍ବିଧାନରେ ରହିବା ଉଚିତ କି ନାହିଁ ତାହା ଗମ୍ଭୀରତାର ସହିତ ବିଚାର କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି।

ଏହା ପରେ, ଏହି ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦକୁ ନେଇ ସାରା ଦେଶରେ ବିତର୍କ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି। ସମ୍ବିଧାନରୁ ଏହାକୁ ହଟାଇବା ପାଇଁ ଦାବି ହେଉଛି।

ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ସଂସଦରେ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ବହୁମତ ପାଇଥିଲେ। ୧୯୭୬ ମସିହାରେ, ତାଙ୍କ ସରକାର ସମ୍ବିଧାନରେ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥିଲେ - ଏହାକୁ ଅନେକ ସମୟରେ "କ୍ଷୁଦ୍ର ସମ୍ବିଧାନ" କୁହାଯାଏ କାରଣ ଏହା ୫୯ଟି ଧାରା ଏବଂ ୧୩ଟି ଅନୁସୂଚୀ ସଂଶୋଧନ କରିଥିଲା।

ପ୍ରସ୍ତାବନାର ପୁରୁଣା ଧାଡି ଏହିପରି ଥିଲା:

• ଆମେ, ଭାରତର ଲୋକମାନେ, ଭାରତକୁ ଏକ ସାର୍ବଭୌମ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଗଣରାଜ୍ୟରେ ଗଠନ କରିବାକୁ ଦୃଢ଼ ସଂକଳ୍ପ ନେଉଛୁ...

ଏହାକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ରଖାଗଲା:

• ଆମେ, ଭାରତର ଲୋକମାନେ, ଭାରତକୁ ଏକ ସାର୍ବଭୌମ, ସମାଜବାଦୀ, ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଗଣରାଜ୍ୟରେ ଗଠନ କରିବାକୁ ଦୃଢ଼ ସଂକଳ୍ପ ନେଉଛୁ...

୪୨ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ:

୨୬ ଜୁନ୍ ୧୯୭୫ରେ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଦେଶରେ ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଲାଗୁ କରିଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ, ନାଗରିକ ଅଧିକାରକୁ ସ୍ଥଗିତ କରାଯାଇଥିଲା, ପ୍ରେସ୍ ଉପରେ ସେନ୍ସର୍‌ସିପ୍ ଲାଗୁ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ବିରୋଧୀଙ୍କୁ ଜେଲ୍‌ରେ ରଖାଯାଇଥିଲା।

ଏହି ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ, ୪୨ତମ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ, ୧୯୭୬ ଲାଗୁ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ସଂଶୋଧନ ମାଧ୍ୟମରେ, ସମ୍ବିଧାନରେ ଅନେକ ପ୍ରମୁଖ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ସମୟରେ ‘Unity of the Nation’(ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକତା)କୁ ‘Unity and Integrity of the Nation’ (ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକତା ଏବଂ ଅଖଣ୍ଡତା) ରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା।

ଇନ୍ଦିରା ସରକାର ଏପରି କାହିଁକି କଲେ:

ରାଜନୈତିକ କାରଣ –

ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ, ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଉପରେ ଏକଛତ୍ରବାଦର ଅଭିଯୋଗ ଆସୁଥିଲା। ଦେଶରେ ଅସନ୍ତୋଷର ବାତାବରଣ ଥିଲା। ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ, ସମ୍ବିଧାନରେ 'ସମାଜବାଦୀ' ଏବଂ 'ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ' ଶବ୍ଦ ଯୋଡ଼ି ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଦେଖାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ଯେ ତାଙ୍କ ସରକାର ଗରିବ ଏବଂ ବଞ୍ଚିତଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ପ୍ରତିବଦ୍ଧ ଏବଂ ସମସ୍ତ ଧର୍ମ ପ୍ରତି ସମାନ ମନୋଭାବ ରଖେ।

ବୈଚାରିକ କାରଣ –

ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ନିଜକୁ 'ଗରିବଙ୍କ ନେତା' ଏବଂ ସମାଜବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରାର ପ୍ରବକ୍ତା ବୋଲି ମନେକରୁଥିଲେ। ତାଙ୍କର ନୀତିଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟାଙ୍କ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ଜାତୀୟକରଣ ଏବଂ ଗଡ଼ଜାତ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପାଣ୍ଠି ଉଚ୍ଛେଦ ଭଳି ସମାଜବାଦୀ ପଦକ୍ଷେପ ସହିତ ଜଡିତ ଥିଲା। ସମ୍ବିଧାନରେ 'ସମାଜବାଦୀ' ଶବ୍ଦ ଯୋଡିବା ଏହି ଆଦର୍ଶଗତ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ କରିବା ଥିଲା।

'ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତା'କୁ ସାମିଲ କରି ସେ ଏହି ବାର୍ତ୍ତା ଦେବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ ଯେ ଭାରତରେ ସମସ୍ତ ଧର୍ମର ସମାନ ଅଧିକାର ଅଛି ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ର କୌଣସି ଧର୍ମକୁ ସମର୍ଥନ କରିବ ନାହିଁ।

ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ଧର୍ମ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କରେ ସ୍ପଷ୍ଟତା –

ଯଦିଓ ଭାରତ ବାସ୍ତବରେ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ଥିଲା, ପ୍ରସ୍ତାବନାରେ ଏହି ଶବ୍ଦ ନ ଥିବାରୁ ପ୍ରାୟତଃ ଅସ୍ପଷ୍ଟତା ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିଲା। ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଏହାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ରୂପ ଦେଇଥିଲେ।

ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରସ୍ତାବନାରୁ ଏହି ଦୁଇ ଶବ୍ଦକୁ କଢ଼ାଯାଇପାରିବ କି:

ବୈଷୟିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ହଁ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ କଢ଼ାଯାଇପାରିବ। ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରସ୍ତାବନାକୁ ସଂସଦ ଦ୍ୱାରା ଧାରା ୩୬୮ ଅନୁଯାୟୀ ସଂଶୋଧନ ମଧ୍ୟ କରାଯାଇପାରିବ।

ଆଇନଗତ ଭାବରେ, ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ୧୯୭୩ ମସିହାର କେଶବାନନ୍ଦ ଭାରତୀ ମାମଲାରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ ଯେ ସମ୍ବିଧାନର 'ମୌଳିକ ଗଠନ' ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତା ଏବଂ ସମାଜବାଦକୁ ମୌଳିକ ଗଠନ ତତ୍ତ୍ୱର ଅଂଶ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଇଛି।

ତେଣୁ, ସଂସଦ ଚାହିଁଲେ ମଧ୍ୟ, ପ୍ରସ୍ତାବନାରୁ ଏହି ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ହଟାଇବା ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ, କାରଣ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଏହାକୁ ରଦ୍ଦ କରିପାରିବେ।

ଯଦି ଏହି ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ହଟାଇ ଦିଆଯାଏ ତେବେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ କ’ଣ ହେବ:

• 'ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ' ଶବ୍ଦ ହଟାଇ ଦେବା ଦ୍ୱାରା ସରକାର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧାର୍ମିକ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସପକ୍ଷରେ ନଇଁ ଯିବାର ଅଭିଯୋଗ ଆସିବ।
• ଦେଶରେ ଧାର୍ମିକ ଧ୍ରୁବୀକରଣ ଏବଂ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ଉପରେ ଅବିଶ୍ୱାସ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ।
• ‘ସମାଜବାଦୀ’ ଶବ୍ଦକୁ ହଟାଇ ଦେବା ଅର୍ଥ ଗରିବଙ୍କ ସ୍ୱାର୍ଥରେ ନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଦାୟିତ୍ୱକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିବା।
• ଏହା ସମ୍ଭବତଃ ସାମାଜିକ ଅସମାନତା ଏବଂ ଧନୀ ଏବଂ ଗରିବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରିବ।
• ଭାରତ ବିଶ୍ୱ ସ୍ତରରେ ଏକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଗଣରାଜ୍ୟ ଭାବରେ ଠିଆ ହୋଇଥିବାରୁ ଭାରତର ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପ୍ରତିଛବି ପ୍ରଭାବିତ ହେବ। ଏହି ଶବ୍ଦକୁ ହଟାଇବା ଦ୍ୱାରା ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଭାରତର ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରତିଛବି କ୍ଷତିକାରକ ହୋଇପାରେ, ବିଶେଷକରି ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଏବଂ ମାନବାଧିକାର ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ।