World Tsunami Awareness Day 2023: କାହିଁକି ହୁଏ ସୁନାମି, ଜାଣନ୍ତୁ ଏହାର ୫ଟି କାରଣ

ପ୍ରତିବର୍ଷ ୫ ନଭେମ୍ବରରେ ‘ବିଶ୍ୱ ସୁନାମି ସଚେତନତା ଦିବସ’ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଆଜି ଏହି ଦିନ ଥିବାରୁ ସାରା ବିଶ୍ୱ ଏ ଦିଗରେ ସଚେତନତାର ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରୁଛି। ଏହି ଦିନଟି ପାଳନ କରିବାର ଲକ୍ଷ ହେଉଛି ଭବିଷ୍ୟତର ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେବା ଯାହାଦ୍ୱାରା ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ ରକ୍ଷା ହୋଇପାରିବ। ସୁନାମି ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଏହି ଦିବସଟି ପାଳନ କରାଯାଏ। ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସମୟର କ୍ଷତିକୁ ହ୍ରାସ କରିବା ଏବଂ ମୌଳିକ ସେବାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବାରେ ସଂଗଠନ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।

ଚଳିତ ବର୍ଷର ଥିମ୍:

‘ବିଶ୍ୱ ସୁନାମି ସଚେତନତା ଦିବସ’ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ରକ୍ଷାତ୍ମକ ପ୍ରସ୍ତୁତିକୁ ବଢାଇବାକୁ ନେଇ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ଏକ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଭାବରେ କାମ କରେ। ଏନେଇ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିମ୍‌କୁ ନେଇ ଏହି ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଚଳିତ ବର୍ଷର ଥିମ୍‌ ହେଉଛି "ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ଅସମାନତା ସହିତ ଲଢିବାବା"।

ଇତିହାସ:

ଡିସେମ୍ବର ୨୦୦୪ରେ ଭାରତ ମହାସାଗରରେ ଘଟିଥିବା ସୁନାମି ୧୪ଟି ଦେଶକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏହାର ସବୁଠାରୁ ବଡ ପ୍ରଭାବ ଥାଇଲାଣ୍ଡରେ ଦେଖାଦେଇଥିଲା। ଏକ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହି ସୁନାମିରେ କେବଳ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ ଏବଂ ଭାରତରେ ୨,୨୭,୦୦୦ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ।

ଏହାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ସଚେତନ ହେଲା। ସଂଘ ଦ୍ୱାରା ୨୨ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୧୫ରେ ଘୋଷଣା ପରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ୫ ନଭେମ୍ବର ୨୦୧୬ରେ ‘ବିଶ୍ୱ ସୁନାମି ସଚେତନତା ଦିବସ’ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା। ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ସଭା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକର ସମସ୍ତ ଦେଶକୁ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲା। ସେବେଠାରୁ ଏହି ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଉଛି।

ସୁନାମି କ’ଣ:

ଅତ୍ୟଧିକ ଲମ୍ବା ଜୁଆରର ସିରିଜ୍, ସୁନାମି ଭୂକମ୍ପ, ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉଦ୍ଗୀରଣ ଇତ୍ୟାଦି କାରଣରୁ ସମୁଦ୍ରରେ ବଡ଼ ଏବଂ ଅଚାନକ ବିସ୍ଥାପନ ହେତୁ ଲମ୍ବା ଜୁଆର ଆସିଥାଏ।

ଏହାକୁ ଭୂକମ୍ପୀୟ ସମୁଦ୍ର ତରଙ୍ଗ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହା ସବୁଠାରୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଏବଂ ବିନାଶକାରୀ ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ।

ଯେତେବେଳେ ଏହା ଉପକୂଳରେ ପହଞ୍ଚେ, ବିପଜ୍ଜନକ ଉପକୂଳ ବନ୍ୟା ପରିସ୍ଥିତି ଏବଂ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଜୁଆର ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ଯାହା ଅନେକ ଘଣ୍ଟା କିମ୍ବା ଦିନ ଧରି ଚାଲେ।

ଅଧିକାଂଶ ଭୂକମ୍ପ ଅନେକ ସୁନାମିର କାରଣ ହୁଏ। ତେବେ ସବୁ ଭୂକମ୍ପ ସୁନାମିର କାରଣ ହୁଏ ନାହିଁ।

କାହିଁକି ହୁଏ ସୁନାମି:

• ଭୂକମ୍ପ – ସାମୁଦ୍ରିକ ବ୍ୟାଘାତ ହେତୁ ଭୂକମ୍ପ ଦ୍ୱାରା ସୁନାମି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ସାଧାରଣତଃ ଭୂଲମ୍ବ ବିସ୍ଥାପନ ସହିତ ଏହା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ। ଅଧିକାଂଶ ସୁନାମି ଭୂକମ୍ପ କାରଣରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଯାହା ସମୁଦ୍ର ଭିତରେ ଥିବା ପ୍ଲେଟଗୁଡିକରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ। ସୁନାମିର ଆକାର ଭୂକମ୍ପର ଆକାର ସହିତ ଜଡିତ।
• ପାଣି ଭିତରେ ବିସ୍ଫୋରଣ – ଆମେରିକା ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିବା ଆଣବିକ ପରୀକ୍ଷଣ ୧୯୪୦ ଏବଂ ୧୯୫୦ ଦଶକରେ ମାର୍ଶଲ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜରେ ସୁନାମି ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା।​|
• ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉଦ୍ଗୀରଣ - ଉପକୂଳ ଜଳରାଶିରେ ଘଟୁଥିବା ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଅନେକ ପ୍ରଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ଯାହା ସୁନାମି ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ।
• ଭୂସ୍ଖଳନ – ଭୂକମ୍ପ ଏବଂ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉଦ୍ଗୀରଣ ସାଧାରଣତଃ ଭୂସ୍ଖଳନ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ଯାହା ସମୁଦ୍ର, ଉପସାଗର ଏବଂ ହ୍ରଦକୁ ଗଲାବେଳେ ସୁନାମି ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ।
• ଉଲ୍‌କାପିଣ୍ଡ ପ୍ରଭାବ – ଯଦିଓ ଉଲ୍‌କାପିଣ୍ଡର ପ୍ରଭାବରେ କୌଣସି ଐତିହାସିକ ଉଦାହରଣ ସୁନାମିର କାରଣ ହୋଇ ନାହିଁ, ତଥାପି ପ୍ରାୟ ୫୦ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଏକ ଉଲ୍‌କାପିଣ୍ଡର ପ୍ରଭାବରେ ମେକ୍ସିକୋ ଏବଂ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରର ଗଲ୍ଫ୍ କୋଷ୍ଟରେ ସୁନାମି ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା।