କାହିଁକି ପାଳନ ହେଉଛି “ଜାତୀୟ ଖାଉଟି ଅଧିକାର ଦିବସ”

ଭାରତରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଡିସେମ୍ବର ୨୪ରେ “ଜାତୀୟ ଖାଉଟି ଅଧିକାର ଦିବସ” ପାଳନ କରାଯାଏ। ୧୯୮୬ ରେ ଏହିଦିନ ଗ୍ରାହକ ସୁରକ୍ଷା ଆଇନ ବିଲ୍ ପାରିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହା ପରେ ୧୯୯୧ ଏବଂ ୧୯୯୩ ରେ ଏଥିରେ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥିଲା।

ଗ୍ରାହକ ସୁରକ୍ଷା ଆଇନକୁ ଅଧିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଏବଂ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ କରିବାକୁ, ଡିସେମ୍ବର ୨୦୦୨ ରେ ଏକ ବ୍ୟାପକ ସଂଶୋଧନ ଆଣି ୧୫ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୦୩ରୁ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା। ଫଳରେ ଗ୍ରାହକ ସୁରକ୍ଷା ନିୟମ, ୧୯୮୭ରେ ମଧ୍ୟ ସଂଶୋଧିତ ହୋଇ ୫ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୦୪ରେ ସୂଚିତ କରାଯାଇଥିଲା।

ଇତିହାସ:

ଭାରତ ସରକାର ଡିସେମ୍ବର ୨୪କୁ ‘ଜାତୀୟ ଖାଉଟି ଅଧିକାର ଦିବସ’ ଭାବରେ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି। ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହିଦିନ ଐତିହାସିକ ଗ୍ରାହକ ସୁରକ୍ଷା ଆଇନ, ୧୯୮୬ ପ୍ରଣୟନ କରିବାକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେଇଥିଲେ। ଏହା ସହିତ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୫ କୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ବିଶ୍ୱ ଖାଉଟି ଅଧିକାର ଦିବସ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଭାରତରେ, ଏହି ଦିବସ ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା।

ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ:

ଜାତୀୟ ଉପଭୋକ୍ତା ଦିବସର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଗ୍ରାହକଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ଅଧିକାର ଏବଂ ଦାୟିତ୍ୱ ବିଷୟରେ ଅବଗତ କରାଇବା।

ଅଧିନିୟମ:

ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ଶିଳ୍ପ ଦ୍ୱାରା ଶୋଷଣରୁ ଖାଉଟିମାନଙ୍କ ଅଧିକାର ଏବଂ ସ୍ୱାର୍ଥର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଗ୍ରାହକ ସୁରକ୍ଷା ଆଇନ ୧୯୮୬ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ଅଧିନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ, ଯେକୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ କୌଣସି ସେବା କିଣନ୍ତି, ସେ ଜଣେ ଗ୍ରାହକ।

ଗ୍ରାହକ ଅଧିକାର:

ବୃତ୍ତି, ବୟସ, ଲିଙ୍ଗ, ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଏବଂ ଧାର୍ମିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ନିର୍ବିଶେଷରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଜଣେ ଗ୍ରାହକ। ଗ୍ରାହକ ଅଧିକାର ଏବଂ କଲ୍ୟାଣ ଆଜି ସମସ୍ତଙ୍କ ଜୀବନର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ହୋଇପାରିଛି ଏବଂ ଆମେ ସମସ୍ତେ ଏହାକୁ ଆମର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନର ଯେକୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଛୁ।

ପ୍ରତିବର୍ଷ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୫ରେ “ବିଶ୍ୱ ଖାଉଟି ଅଧିକାର ଦିବସ” ପାଳନ କରାଯାଏ। ଆମେରିକାର ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜନ୍ ଏଫ୍ କେନେଡିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିବା ଏକ ଐତିହାସିକ ଘୋଷଣାରେ ୪ଟି ମୌଳିକ ଅଧିକାର ବିଷୟରେ କୁହାଯାଇଛି।

• ସୁରକ୍ଷା ଅଧିକାର
• ସୂଚନା ପ୍ରାସ୍ତ ଅଧିକାର
• ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାର
• ଶୁଣିବାର ଅଧିକାର

ଶେଷରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଏହାକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦିଆଗଲା ଯେ ଆୟ କିମ୍ବା ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତ ନାଗରିକଙ୍କ ଗ୍ରାହକ ଭାବରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ରହିଛି। ଅନ୍ୟ ଏକ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଦିନ ହେଉଛି ୯ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୮୫ ଯେତେବେଳେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ସଭା ଦ୍ୱାରା ଖାଉଟି ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ନୀତି ପରିବର୍ତ୍ତନ ବା ଆଇନ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ସେକ୍ରେଟେରୀ ଜେନେରାଲଙ୍କୁ ଅଧିକାର ଦିଆଗଲା।