Life Story Of King Ravan: ରାବଣଙ୍କ ବାପା ଓ ମାଆ କେଉଁ କୁଳର? ଜାଣନ୍ତୁ ଲଙ୍କା ନରେଶ ରାବଣଙ୍କ ବଂଶ ବୁନିଆଦି

ରାବଣ, ହିନ୍ଦୁ ମହାକାବ୍ୟ ରାମାୟଣର ଏକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଓ ଜଟିଳ ଚରିତ୍ର, ଯିଏ ଲଙ୍କାର ରାଜା ଭାବେ ପରିଚିତ। ସେ ଏକାଧାରେ ଜଣେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରାକ୍ଷସ ରାଜା, ପଣ୍ଡିତ, ଶିବଭକ୍ତ ଏବଂ ରାମାୟଣର ପ୍ରଧାନ ପ୍ରତିପକ୍ଷ ଭାବେ ଚିତ୍ରିତ। ତାଙ୍କ ଜୀବନ, ପରିବାର, ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ଚରିତ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ରାମାୟଣର କାହାଣୀରେ ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଛି। ଏହି ପ୍ରବନ୍ଧରେ ରାବଣଙ୍କ ପରିବାରର ଇତିହାସ ଓ ତାଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ବହୁମୁଖୀ ଦିଗଗୁଡ଼ିକ ସଂପର୍କରେ ବିସ୍ତୃତ ଭାବେ ଆଲୋଚନା କରିବା।

ରାବଣଙ୍କ ଜନ୍ମ

ରାବଣଙ୍କ ଜନ୍ମ ନେଇ ବିଭିନ୍ନ ଉତ୍ସରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ମତ ମିଳେ। ରାମାୟଣ ଅନୁସାରେ, ରାବଣଙ୍କ ଜନ୍ମ ବିଶ୍ରବା ଋଷିଙ୍କ ଆଶ୍ରମରେ ହୋଇଥିଲା, ଯିଏ ଜଣେ ପ୍ରଖ୍ୟାତ ସନ୍ଥ ଥିଲେ। କେତେକ ଗବେଷକ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଐତିହ୍ୟ ଅନୁସାରେ, ରାବଣଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି। ଯେପରିକି ଓଡ଼ିଶା, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ବସ୍ତାର ବା ଦିଲ୍ଲୀ ନିକଟସ୍ଥ ଗ୍ରେଟର ନୋଏଡାର ବିଶ୍ରକ ଗାଁ। ଓଡ଼ିଶାର କେତେକ ଗବେଷକ ଦାବି କରନ୍ତି ଯେ, ରାବଣଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ହୋଇପାରେ, ଯାହା ଲଙ୍କା ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲା। ତେବେ ଏ ବିଷୟରେ ସୁନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରମାଣର ଅଭାବ ରହିଛି। ଐତିହ୍ୟ ଅନୁସାରେ, ରାବଣଙ୍କ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲା ବିଶ୍ରବା ଋଷି ଓ ରାକ୍ଷସୀ କୈକସୀଙ୍କ ଗର୍ଭରେ। ବିଶ୍ରବା ଥିଲେ ପୁଲସ୍ତ୍ୟ ଋଷିଙ୍କ ପୁତ୍ର ଏବଂ କୈକସୀ ଥିଲେ ରାକ୍ଷସ ରାଜା ସୁମାଳିଙ୍କ କନ୍ୟା। ଏହି ମିଳନ ଯୋଗୁଁ ରାବଣ ଥିଲେ ଅର୍ଦ୍ଧ-ବ୍ରାହ୍ମଣ ଓ ଅର୍ଦ୍ଧ-ରାକ୍ଷସ, ଯାହା ତାଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ଦ୍ୱୈତ ଗୁଣର ଏକ କାରଣ ଭାବେ ବିବେଚିତ ହୁଏ।

ରାବଣଙ୍କ ପାରିବାରିକ ଇତିହାସ

ରାବଣଙ୍କ ପରିବାର ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ବଂଶରୁ ଉଦ୍ଭବ। ତାଙ୍କ ପିତା ବିଶ୍ରବା ଥିଲେ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ମାନସ ପୁତ୍ର ପୁଲସ୍ତ୍ୟଙ୍କ ବଂଶଧର, ଯାହା ରାବଣଙ୍କୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ ବଂଶରେ ସଂଯୋଗ କରେ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ତାଙ୍କ ମାତା କୈକସୀ ରାକ୍ଷସ ବଂଶରୁ ଆସିଥିଲେ, ଯାହା ରାବଣଙ୍କୁ ରାକ୍ଷସ ଶକ୍ତି ଓ ପ୍ରକୃତି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା। ରାବଣଙ୍କର ଦୁଇ ଭାଇ ଓ ଗୋଟିଏ ଭଉଣୀ ଥିଲେ। ସେମାନେ କିଏ କିଏ ସଂକ୍ଷେପରେ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା।

କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣ: ଇଏ ହେଲେ ରାବଣଙ୍କ ଅନୁଜ ଭାଇ। କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣ ତାଙ୍କ ଶରୀରର ବିଶାଳ ଆକାର ପାଇଁ ଯେମିତି ଜଣାଶୁଣା ଥିଲେ, ନିଘୋଡ଼ ନିଦ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ସେହିପରି ପରିଚିତ ଥିଲେ। ଏବେବି ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ କିଏ ଯଦି ବହୁତ ଶୋଇପଡୁଛି ତେବେ ତାଙ୍କୁ କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣ ନିଦ୍ରା କହି ଥଟ୍ଟା କରାଯାଏ। କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣ ଯୁଦ୍ଧରେ ଅପରାଜେୟ ଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ରାମଙ୍କ ହାତରେ ନିହତ ହୋଇଥିଲେ।

ବିଭୀଷଣ: ଇଏ ହେଉଛନ୍ତି ରାଜା ରାବଣଙ୍କ ଅନ୍ୟତମ ଅନୁଜ ଭାଇ। ଯିଏ ଧର୍ମପରାୟଣ ଓ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଭକ୍ତ ଥିଲେ। ସେ ରାବଣଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ରାମଙ୍କ ସହଯୋଗ କରିଥିଲେ ଏବଂ ପରେ ଲଙ୍କାର ରାଜା ହୋଇଥିଲେ।

ସୁର୍ପଣଖା: ଇଏ ହେଉଛନ୍ତି ରାବଣଙ୍କ ସାନ ଭଉଣୀ। ଯାହାଙ୍କର ନାକଟି ବହୁତ ବଡ଼ ଥିଲା। ଦେଖିବାକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ କଦାକାର। ସେ ରାମଙ୍କୁ ବିବାହ କରିବାକୁ ଜିଦ୍ ଧରିବାରୁ ପ୍ରଭୁ ରାମ ତାଙ୍କୁ ସାନଭାଇ ଲକ୍ଷ୍ମଣଙ୍କ ପାଖକୁ ପଠାଇ ଦେଇଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ମଧ୍ୟ ମନା କରିବାରୁ ଈର୍ଷାରେ ସେ ମାତା ସୀତାଙ୍କୁ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ। ଜବାବରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ତାଙ୍କ ଲମ୍ବା ନାକଟିକୁ କାଟି ଦେଇଥିଲେ। ସୁର୍ପଣଖାଙ୍କୁ ଏହି ଅପମାନ ରାମାୟଣର ଯୁଦ୍ଧର ଅନ୍ୟଏକ କାରଣ ହୋଇଥିଲା।

ରାବଣଙ୍କ ପତ୍ନୀ ତଥା ମୁଖ୍ୟ ରାଣୀ ଥିଲେ ମନ୍ଦୋଦରୀ, ଯିଏ କି ମାୟାସୁର ଓ ହେମାଙ୍କ କନ୍ୟା ଥିଲେ। ରାଣୀ ମନ୍ଦୋଦରୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଧାର୍ମିକ ଓ ବିଦୁଷୀ ପ୍ରକୃତିର ମହିଳା ଥିଲେ। ତାଙ୍କ ପୁତ୍ରମାନେ ଥିଲେ ମେଘନାଦ (ଇନ୍ଦ୍ରଜିତ), ଅତିକାୟ ଓ ଅକ୍ଷୟ କୁମାର ପ୍ରମୁଖ। ଯେଉଁମାନେ ରାମ-ରାବଣ ଯୁଦ୍ଧରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।

ରାଜ୍ୟର ନାମ

ରାବଣଙ୍କ ରାଜ୍ୟ ଥିଲା ଲଙ୍କା, ଯାହା ରାମାୟଣରେ ଏକ ସମୃଦ୍ଧ, ସୁବର୍ଣ୍ଣମୟ ନଗରୀ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି। ଆଧୁନିକ ଗବେଷଣାରେ ଲଙ୍କାର ଅବସ୍ଥାନ ନେଇ ବିବାଦ ରହିଛି। ଅଧିକାଂଶ ଗବେଷକ ଏହାକୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ସହ ସଂଯୋଗ କରନ୍ତି, କିନ୍ତୁ କେତେକ ଏହାକୁ ଭାରତର କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳ, ଯେପରିକି ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ବା ଓଡ଼ିଶା, ସହ ଯୋଡ଼ିଥାନ୍ତି। ଲଙ୍କା ଥିଲା ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉନ୍ନତ ଓ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରାଜ୍ୟ, ଯାହା ରାବଣଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଅପରାଜେୟ ଥିଲା।

ରାବଣଙ୍କ ଚରିତ୍ର

ରାବଣଙ୍କ ଚରିତ୍ର ଏକ ବହୁମୁଖୀ ଓ ଜଟିଳ ଚରିତ୍ର। ସେ ଏକାଧାରେ ନାୟକ ଓ ଖଳନାୟକ। ଅର୍ଥାତ ପଣ୍ଡିତ ଓ ଅହଂକାରୀ, ଶିବଭକ୍ତ ଓ ବିଧର୍ମୀ। ତାଙ୍କ ଚରିତ୍ରର କେତେକ ପ୍ରମୁଖ ଦିଗ ସଂପର୍କରେ ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା।

• ବିଦ୍ୟା ଓ ପାଣ୍ଡିତ୍ୟ: ରାବଣ ଥିଲେ ଜଣେ ମହାନ ବୈଦିକ ପଣ୍ଡିତ। ସେ ବେଦ, ଶାସ୍ତ୍ର, ଜ୍ୟୋତିଷ ବିଜ୍ଞାନ, ସଙ୍ଗୀତ ଓ ଯୁଦ୍ଧକଳାରେ ପାରଙ୍ଗମ ଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ରଚିତ “ଶିବତାଣ୍ଡବ ସ୍ତୋତ୍ର” ଆଜି ମଧ୍ୟ ଶିବଭକ୍ତମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିଛି। ସେ ବୀଣା ବାଦନରେ ମଧ୍ୟ ନିପୁଣ ଥିଲେ।
• ଶିବଭକ୍ତି: ରାବଣ ଥିଲେ ଶିବଙ୍କ ପରମ ଭକ୍ତ। କଥିତ ଅଛି ଯେ, ସେ ଶିବଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ଲାଭ କରି ଅମରତ୍ୱ ପ୍ରାପ୍ତିର ବର ପାଇଥିଲେ, ଯାହା ତାଙ୍କୁ ଦେବତା ଓ ମନୁଷ୍ୟ ମାନଙ୍କଠାରୁ ଅପରାଜେୟ କରି ରଖିଥିଲା। କେତେକ କଥାରେ ଏହା ମଧ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଅଛି ଯେ, ସେ ପ୍ରଭୁ ଶିବଙ୍କୁ ପ୍ରସନ୍ନ କରିବା ପାଇଁ ନିଜର ଦଶଟି ଯାକ ମୁଣ୍ଡ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥିଲେ। ରାବଣଙ୍କର ଦଶଟି ମୁଣ୍ଡ ଥିବାରୁ ତାଙ୍କୁ “ଦଶାନନ” ବା “ଦଶମୁଖ” କୁହାଯାଉଥିଲା।
• ଶକ୍ତି ଓ ରାଜନୈତିକ ଦକ୍ଷତା: ରାବଣ ଥିଲେ ଏକ ଅପରାଜେୟ ଯୋଦ୍ଧା ଓ ଚତୁର ରାଜନେତା। ସେ କୁବେରଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରି ଲଙ୍କା ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଶାସନରେ ଲଙ୍କା ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ଓ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରାଜ୍ୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା। ତାଙ୍କ ପୁଷ୍ପକ ବିମାନ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ସମ୍ପଦ ତାଙ୍କ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଜ୍ଞାନର ପରିଚୟ ଦିଏ।
• ଅହଂକାର ଓ କାମ: ରାବଣଙ୍କ ପତନର ମୂଳ କାରଣ ଥିଲା ତାଙ୍କ ଅହଂକାର ଓ ଅନୁନୟଯୋଗ୍ୟ କାମ। ସୀତାଙ୍କୁ ହରଣ କରିବା ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଏକ ମହାନ ଭୁଲ ଥିଲା, ଯାହା ରାମ-ରାବଣ ଯୁଦ୍ଧର କାରଣ ହୋଇଥିଲା। ତାଙ୍କ ଅହଂକାର ତାଙ୍କୁ ଭାଇ ବିଭୀଷଣ ଓ ପତ୍ନୀ ମନ୍ଦୋଦରୀଙ୍କ ଉପଯୁକ୍ତ ପରାମର୍ଶକୁ ଅଣଦେଖା କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରିଥିଲା।
• ନାୟକ ବନାମ ଖଳନାୟକ: ରାମାୟଣରେ ରାବଣଙ୍କୁ ଖଳନାୟକ ଭାବେ ଚିତ୍ରିତ କରାଯାଇଛି, କିନ୍ତୁ କେତେକ ଐତିହ୍ୟ, ବିଶେଷକରି ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତ ଓ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାରେ, ତାଙ୍କୁ ଜଣେ ମହାନ ରାଜା ଓ ଶିବଭକ୍ତ ଭାବେ ସମ୍ମାନ କରାଯାଏ। ସେ ନିଜ ପ୍ରଜାଙ୍କ ପାଇଁ ଜଣେ ନ୍ୟାୟପରାୟଣ ଶାସକ ଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ ସମୃଦ୍ଧି ଓ ଶାନ୍ତି ବିରାଜମାନ କରିଥିଲା।

ରାଜା ରାବଣଙ୍କ ଚରିତ୍ର ଏକ ପାରମ୍ପରିକ ଖଳନାୟକଠାରୁ ଥିଲା ଅଧିକ କିଛି। ସେ ଥିଲେ ଗୁଣ ଓ ଦୋଷର ଏକ ଅଦ୍ଭୁତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ। ତାଙ୍କ ବିଦ୍ୟା, ଶିବଭକ୍ତି ଓ ରାଜନୈତିକ ଦକ୍ଷତା ତାଙ୍କୁ ଏକ ମହାନ ଚରିତ୍ରରେ ପରିଣତ କରିଥିବା ବେଳେ, ତାଙ୍କ ଅହଂକାର ଓ କର୍ମ ତାଙ୍କ ପତନର କାରଣ ହୋଇଥିଲା। ରାବଣଙ୍କ ଜୀବନ ଆମକୁ ଏହା ଶିଖାଏ ଯେ, ମହାନତା ସତ୍ତ୍ୱେ ମନୁଷ୍ୟର ଦୁର୍ବଳତା ତାକୁ ଧ୍ୱଂସ ମୁଖକୁ ନେଇଯାଇ ପାରେ।