India's First Emporer: ଭାରତର ପ୍ରଥମ ସମ୍ରାଟ, ଯିଏ ବଦଳାଇ ଥିଲେ ଇତିହାସର ଗତିପଥ, ପଢନ୍ତୁ ଜଣେ ବୀର ଯୋଦ୍ଧାଙ୍କ କାହାଣୀ

ମୌର୍ଯ୍ୟ ବଂଶୀୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ମହାନ ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକ ଭାରତର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଶାସକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ । ସେ ଜଣେ ଦକ୍ଷ ଓ ବହୁତ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସମ୍ରାଟ ଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ପୂର୍ବରୁ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ଜଣେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସମ୍ରାଟ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭରୁ ଅତି ସାଧାରଣ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଅନେକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଶାସକମାନଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରିବା ସହ ଦୀର୍ଘ ସମୟ ପାଇଁ ତାଙ୍କ ରାଜବଂଶ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ରାଜୁତି ଚଳାଇଥିଲେ । ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଛାପ କେବଳ ଇତିହାସ ବହିରେ ସୀମିତ ନାହିଁ, ବରଂ ଭାରତର ଜାତୀୟ ପ୍ରତୀକ ଓ ମୁଦ୍ରାରେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି । 

ଅଧିକ ପଢ଼ନ୍ତୁ: ଯୁଦ୍ଧ କ୍ଷେତ୍ରରୁ ଭୟାତୁର ଯୁବରାଜଙ୍କ ପଳାୟନର ପ୍ରୟାସ କଥା

ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟ ମୂଳତଃ ନମ୍ର ସ୍ୱଭାବର ଥିଲେ । ଯେତେବେଳେ ସେ ଚାଣକ୍ୟଙ୍କ ମାର୍ଗ ଅନୁସରଣ କଲେ ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କ ଜୀବନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଥିଲା । ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ମାର୍ଗଦର୍ଶକ ଥିଲେ ଚାଣକ୍ୟ । ନନ୍ଦ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ପତନରେ ଉଭୟଙ୍କର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଥିଲା । 
ଚତୁର୍ଥ ଶତାବ୍ଦୀର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ନନ୍ଦ ବଂଶ ମଗଧ (ଆଧୁନିକ ବିହାର)ରେ ରାଜୁତି କରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଭଣ୍ଡାର ସୁନାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ସେନା ବହୁତ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଥିଲା । ସେ ବହୁତ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଲୋକପ୍ରିୟ ନଥିଲେ । ନନ୍ଦ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଅହଙ୍କାରରେ ଅତିଷ୍ଠ ହୋଇ ଯାଇଥିଲେ ସାଧାରଣ ଜନତା । ରାଜାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଅପମାନିତ ହୋଇଥିବା ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ତକ୍ଷଶିଳାର ଚତୁର ଚାଣକ୍ୟ ଥିଲେ । ଚାଣକ୍ୟ ଧନ ନନ୍ଦଙ୍କ ଅପମାନକୁ ସହ୍ୟ କରି ନପାରି ତାଙ୍କ ଗର୍ବକୁ ଭାଙ୍ଗିବା ପାଇଁ ସେ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ । ଚାଣକ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ନିଜ ପାଖକୁ ନେଇ ତାଙ୍କୁ ତାଲିମ ଦେଇଥିଲେ । 

ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସେମାନେ ନନ୍ଦ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନନ୍ଦ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସେନାବାହିନୀ ଦ୍ୱାରା ତାଙ୍କୁ ପରାଜୟ ବରଣ କରିବାକୁ ପଡିଥିଲା । ଏହା ପରେ ସେମାନେ ରଣନୀତି ବଦଳାଇଥିଲେ । ଉଭୟଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି ବଳରେ ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳ ନନ୍ଦ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ହାତରୁ ଖସିବାରେ ଲାଗିଲା । ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୩୨୧ ସୁଦ୍ଧା ନନ୍ଦ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ସମ୍ରାଟ ଧନ ନନ୍ଦଙ୍କୁ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରିଥିଲା । ଏହା ପରେ ନନ୍ଦ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ପତନ ହୋଇଥିଲା । 

ଭାରତରେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଉଠିବାକୁ ଲାଗିଥିଲା । ଉତ୍ତରପଶ୍ଚିମ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡାରଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବା ପରେ ଗାନ୍ଧାର, ବର୍ତ୍ତମାନର ଆଫଗାନିସ୍ତାନ, ପାକିସ୍ତାନ ଏବଂ ଉତ୍ତରପଶ୍ଚିମ ଭାରତରେ  ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବଢିବାରେ ଲାଗିଲା । ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୩୦୫ରେ ସେଲୁସିଡ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସେଲୁକସ୍ ୧ ନିକାଟର ଏହି ସବୁ ଅଞ୍ଚଳ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ତାହା ହୋଇପାରିନଥିଲା । ଷ୍ଟାର୍ବୋ ଏବଂ ପ୍ଲୁଟାର୍କଙ୍କ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସୂତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ, ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୩୦୩ରେ ଉଭୟ ସେଲୁକସ୍ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ଏକ ଚୁକ୍ତି କରିଥିଲେ । ଯାହାଫଳରେ ସେଲୁକସଙ୍କୁ ଆଫଗାନିସ୍ତାନ, ପାକିସ୍ତାନ ଏବଂ ଉତ୍ତରପଶ୍ଚିମ ଭାରତର କିଛି ଅଂଶକୁ ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ ସମର୍ପଣ କରିବାକୁ ପଡିଥିଲା । ପ୍ରତି ବଦଳରେ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ସେଲୁକସଙ୍କୁ ୫୦୦ ହାତୀ ଉପହାର ସ୍ୱରୂପ ଦେଇଥିଲେ । ଏହି ଚୁକ୍ତିରେ ଉଭୟ ଗ୍ରୀକ ଓ ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ମେଣ୍ଟ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ଦ୍ୱାରା ଭାରତ ଓ ଗ୍ରୀକ ମଧ୍ୟରେ କୂଟନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । 

ଅଧିକ ପଢ଼ନ୍ତୁ: କର୍ଣ୍ଣଙ୍କ ଅଯଥା ଗର୍ବ ଓ କୌରବସେନାଙ୍କ ଭୟର କାହାଣୀ

ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତଙ୍କ ରାଜତ୍ୱ କାଳରେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଆର୍ଥିକ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମୃଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା । ଗଙ୍ଗା, ଗଣ୍ଡକ ଓ ସୋନ ନଦୀ ନିକଟରେ ଥିବା ସମତଳ ଭୂମିରେ ଚାଷକାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଚାଣକ୍ୟଙ୍କ ଅର୍ଥ ଶାସ୍ତ୍ରରୁ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ଅମଲାତନ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଥିଲେ । ଏହା ପରେ ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ ପ୍ରଦେଶରେ ପରିଣତ କରିଥିଲେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଦେଶକୁ ତଦାରଖ କରୁଥିଲେ ରୟାଲ ଗଭର୍ଣ୍ଣର । ତାଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ କର ସଂଗ୍ରହକାରୀ, ସାମରିକ କମାଣ୍ଡର ଏବଂ ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀ । ମସଲା, ବସ୍ତ୍ର, ରତ୍ନପଥର, ହାତୀଦାନ୍ତ ଭଳି ସାମଗ୍ରୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରୁ ବାହାରି କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଏସିଆ, ମଧ୍ୟପ୍ରାଚ୍ୟ ଓ ଭୂମଧ୍ୟସାଗର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଞ୍ଚି ପାରିଥିଲା । ଯାହାଫଳରେ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ସହିତ ସାଂସ୍କୃତିକ ଆଦାନପ୍ରଦାନ ହୋଇପାରିଥିଲା ।

ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତଙ୍କ ପରେ ପୁତ୍ର ବିନ୍ଦୁସାର ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ ଆହୁରି ସୁଦୃଢ କରିଥିଲା । ଏହା ପରେ ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକଙ୍କ ପ୍ରଭାବ ମଧ୍ୟ ବିସ୍ତାର ହୋଇଥିଲା । ଯଦିଓ ଅଶୋକଙ୍କ ଶାସନ କାଳକୁ ସର୍ବଦା ମନେ ରଖାଯାଏ, କିନ୍ତୁ ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନର ମୂଳଦୁଆ ପକାଇଥିଲେ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟ । ଅଶୋକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସାରନାଥରେ ନିର୍ମିତ ସିଂହକୁ ଭାରତର ଜାତୀୟ ପ୍ରତୀକ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । 

ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ଏତେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସମ୍ରାଟ ହେବା ସତ୍ତ୍ବେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ସେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଆଡକୁ ଢଳିଥିଲେ । ଜୈନ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଭଦ୍ରବାହୁଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ରାଜନୀତି ଓ ସଂସାରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇ ସନ୍ନ୍ୟାସ ପଥକୁ ବାଛିଥିଲେ । ଏହା ପରେ ସେ ସିଂହାସନ ତ୍ୟାଗ କରି କର୍ଣ୍ଣାଟକର ଶ୍ରବଣବେଲକୋଲାକୁ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ ଏବଂ ସେଠାରେ ଜୈନ ତପସ୍ୱୀ ଭାବରେ ଶେଷ ନିଶ୍ୱାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେଠାରେ ଜୀବନଯାପନ କରିଥିଲେ । 

ଅଧିକ ପଢ଼ନ୍ତୁ: କୌରବଙ୍କ ଯୋଜନା ଓ ମତ୍ସ୍ୟଦେଶ ଆକ୍ରମଣ