ପ୍ରତିବର୍ଷ ଜାନୁଆରୀ ୨୫ ରେ ‘ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ’ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଏହି ଦିବସର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ମତାଧିକାର ବିଷୟରେ ସଚେତନତା କରାଇବା। ଏହା ସହିତ ଦେଶର ନାଗରିକମାନେ କିପରି ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ ମାଧ୍ୟମରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଭାଗ ନେବେ ସେଥିପାଇଁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା।
ଆଜି ବି ଦେଶରେ ଅନେକ ଲୋକ ଅଛନ୍ତି ଯାହାଙ୍କର ଭୋଟର ପରିଚୟ ପତ୍ର ତିଆରି ହୋଇ ନାହିଁ। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ‘ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ’ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ସଚେତନତା ଅଭିଯାନ ଚଳାଇ ନୂଆ ଭୋଟରଙ୍କୁ ଭୋଟର ତାଲିକାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ। ‘ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ’ ଅବସରରେ ଭାରତର ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆୟୋଜନ କରିଥାଏ।
Also Read
କେବେ ହେଲା ଆରମ୍ଭ:
‘ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ’ ପାଳନ କରିବା ପ୍ରଥମେ ତତ୍କାଳୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରତୀଭା ପାଟିଲଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ୨୦୧୧ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ବର୍ଷ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ୨୫ ଜାନୁଆରୀରେ ‘ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ’ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା। ଚଳିତ ବର୍ଷ ଭାରତ ଏହାର ୧୪ତମ ‘ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ’ ପାଳନ କରୁଛି।
୨୫ ଜାନୁଆରୀ କାହିଁକି:
ଭାରତ ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ସ୍ୱାଧୀନ ହେଲା। ଏହାର ତିନି ବର୍ଷ ପରେ, ୨୬ ଜାନୁଆରୀରେ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା। ସମ୍ବିଧାନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବାର ଗୋଟିଏ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ୨୫ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୫୦ରେ ଭାରତର ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି କାରଣରୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୨୫ ଜାନୁଆରୀରେ ଭାରତରେ ‘ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ’ ପାଳନ କରାଯାଏ।
ମହତ୍ତ୍ୱ:
ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୂଳଦୁଆରେ ଭୋଟରମାନେ ଏକ ବଡ଼ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଦେଶର ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଏକ ଉତ୍ତମ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଭାଗ ନେବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ‘ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ’ କାମ କରିଥାଏ।
ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଭାରତୀୟ ଭୋଟର୍ମାନଙ୍କ ଅଧିକାର-
ଜାଣିବାର ଅଧିକାର:
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭୋଟର୍ଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନରେ ଭାଗ ନେଉଥିବା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ବିଷୟରେ ଜାଣିବାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧିକାର ଅଛି। ଏହି ଅଧିକାର ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୯ ଅନୁଯାୟୀ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇଛି।
ନୋଟା(NOTA)ର ଅଧିକାର:
ଭୋଟରଙ୍କୁ ଭୋଟ୍ ନ ଦେବାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି ଏବଂ ଏହାର ଏକ ରେକର୍ଡ ମଧ୍ୟ ରଖା ଯାଇଛି। ନୋଟା ମାଧ୍ୟମରେ, ଭୋଟର ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରୁଥିବା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କାହାକୁ ଚୟନ ନକରିବାର ଅଧିକାର ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି।
ଦିବ୍ୟାଂଗ ଭୋଟରଙ୍କ ଅଧିକାର:
ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ଅନୁଯାୟୀ, ଯେଉଁମାନେ ଶାରୀରିକ ଭାବରେ ମତଦାନ ବୁଥ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚି ନ ପାରିବେ, ସେମାନେ ଡାକଘର ମାଧ୍ୟମରେ ଭୋଟ୍ ଦେବାର ସୁବିଧା ପାଇପାରିବେ।
ପ୍ରବାସୀ ଭାରତୀୟଙ୍କ ପାଇଁ ଭୋଟ୍ ଅଧିକାର:
ପ୍ରବାସୀ ଭାରତୀୟମାନେ ମଧ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଏକ ଅଂଶ ହୋଇପାରିବେ କିନ୍ତୁ ଏଥିପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗରେ ପଞ୍ଜିକରଣ କରିବାକୁ ପଡିବ।
ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କ ବିଷୟରେ:
ଲୋକ ପ୍ରତିନିଧି ଅଧିନିୟମ ୧୯୫୧ର ଧାରା ୬୨ (୫) ଅନୁଯାୟୀ, ଯେକୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ନ୍ୟାୟିକ ହେପାଜତରେ ଅଛନ୍ତି କିମ୍ବା କୌଣସି ଅପରାଧ ପାଇଁ ଦଣ୍ଡ ଭୋଗୁଛନ୍ତି, ସେମାନେ ଭୋଟ୍ ଦେଇପାରିବେ ନାହିଁ। ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ କେବଳ ଯେଉଁମାନେ ପୋଲିସ୍ ହେପାଜତରେ ଅଛନ୍ତି ସେମାନେ ଭୋଟ୍ ଦେଇପାରିବେ।