Forgotten Heritage: ଅବହେଳିତ ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି, ଦେଶକୁ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରୁଛି ଗୁଲାମୀ ମାନସିକତା

ବିଭାଜନକାରୀ ବୃତ୍ତି ଓ ଉପନିବେଶବାଦୀ ମାନସିକତା ‘ଏକ ଭାରତ, ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭାରତ’ ରାସ୍ତାରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ । ଗୋଟିଏ ପଟେ ବିଭାଜନକାରୀ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଦ୍ୱାରା ଦେଶକୁ ଦୁର୍ବଳ ତଥା ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରାଯାଉଛି, ଅନ୍ୟପଟେ ଉପନିବେଶବାଦୀ ମାନସିକତା ଏହାକୁ କେବେ ବି ଶକ୍ତିର ମୂଳ ଉତ୍ସ ସହ ଯୋଡ଼ିହେବାକୁ ଦେଉନି ।

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ମୂଳ ସହିତ ସଂଯୋଗ ବିନା ପ୍ରଗତି କିମ୍ବା ମୌଳିକ ପରିଚୟ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ସ୍ୱାଧୀନତା ହାସଲ ପରେ ଶାସନ ଠାରୁ ପ୍ରଶାସନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୁରୁଣା ସଂସ୍କୃତି, ଐତିହ୍ୟ ଏବଂ ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତ ନିଜର ପଥ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଇଥିଲା । ହେଲେ ଭାରତ ଓ ଭାରତୀୟ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ପରମ୍ପରାକୁ ଖୁସି ଖୁସିରେ ଆପଣେଇ ନେଇଛନ୍ତି ।

ଦେଶର ସାଂସ୍କୃତିକ ମୂଳ ସହ ଜଡ଼ିତ ରହି ଶିକ୍ଷା, ଚିକିତ୍ସା, ଗବେଷଣା, ବିଜ୍ଞାନ, ସୁଶାସନ ଏବଂ ବିକାଶର ଆଦର୍ଶ ମଡ଼େଲ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇ ପାରିଥାଆନ୍ତା । ବିଡ଼ମ୍ବନାର ବିଷୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ମଧ୍ୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଚରିତ୍ର ଏବଂ ରୂପ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇନଥିଲା। ୧୯୪୭ରେ ଭାରତ ସ୍ୱାଧୀନ ହୋଇଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେଶରେ ଏକ ଆତ୍ମ-ଆଧାରିତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିକଶିତ ହୋଇପାରି ନାହିଁ। ଫଳସ୍ୱରୂପ ଶିକ୍ଷା ଠାରୁ କଳା, ସାହିତ୍ୟ ଏବଂ ସିନେମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଶାସନ ଠାରୁ ନ୍ୟାୟ ଏବଂ ଦଣ୍ଡ ଆଇନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏବଂ ସ୍ଥାପତ୍ୟ, ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଔଷଧ ଠାରୁ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଦେଶୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଚିନ୍ତାଧାରା, ଦୃଷ୍ଟିକୋଣର ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସ୍ଥିତି ଏବଂ ଭୂମିକା ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହିଛି।

ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ନିଜ ଭାଷା, ପୋଷାକ ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ପରିଚୟକୁ ନେଇ ଗର୍ବ କରୁଥିବା ଭାରତୀୟ କ୍ୱଚିତ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିବେ । ଏହା ପଛରେ ମଧ୍ୟ ଗୁଢ଼ ରହସ୍ୟ ରହିଛି । କାରଣ ନିଜ ଦେଶର ପରିଚୟକୁ ଜାବୁଡ଼ି ଧରିଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ନିଜ ଦେଶରେ ତଥା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଗରେ କମ୍ ଅପମାନିତ ହେବାକୁ ପଡ଼ିନି । କେବଳ କର୍ପୋରେଟ୍ ଏବଂ ବ୍ୟବସାୟିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ନୁହେଁ, ସରକାରୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ମଧ୍ୟ ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଦକ୍ଷତାର ମାପକାଠି ଏବେ ଦକ୍ଷତା ଦ୍ୱାରା ନୁହେଁ ବରଂ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାର ଦକ୍ଷତା ଦ୍ୱାରା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଉଛି।

ରାମ ମନ୍ଦିରର ଧ୍ୱଜାରୋହଣ ଉତ୍ସବରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି ତାଙ୍କ ଭାଷଣ ସମୟରେ ମ୍ୟାକାଲେଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ନୀତିକୁ ସମାଲୋଚନା କରି ଏହାକୁ ଦାସ ମାନସିକତାର ମୂଳ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ସମୟରେ ଭାରତର ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପୁନଃଗଠନ କରିବାରେ ଲର୍ଡ ଥମାସ ବାବିଂଟନ୍ ମ୍ୟାକାଲେଙ୍କୁ ସବୁଠାରୁ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଭାବରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।

ମ୍ୟାକାଲେ ପ୍ରାୟ ୧୯୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ୧୮୩୪ ମସିହାରେ ଭାରତରେ ଆସିଥିଲେ । ଆଉ ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ଭାରତର ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲଙ୍କ ପରିଷଦର ସଦସ୍ୟ ଚୟନ କରାଯାଇଥିଲା । ଭାରତରେ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୧୮୩୪ ରୁ ୧୮୩୮ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥିଲା । ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଦଣ୍ଡ ସଂହିତା (IPC) ସୃଷ୍ଟିରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ପାଇଁ ମ୍ୟାକାଲେ ଜଣାଶୁଣା। ୧୮୩୫ ମସିହାରେ, ସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ Minute on Indian Education ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଭାରତୀୟ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଇଂରାଜୀ-କୈନ୍ଦ୍ରିକ କରିଦେଇଥିଲା।

ଆଉ ସେବେଠାରୁ ନୀରିହ ତଥା ଅତ୍ୟନ୍ତ ସରଳ ପ୍ରକୃତିର ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ତଥାକଥିତ ଶିଷ୍ଟାଚାର ନାମରେ ମହାନଗରରୁ ଛୋଟ ସହର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାରିଆଡ଼େ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସହଜ, ଅମୌଳିକ ଏବଂ ଅଣଭାରତୀୟ କରିବାର ଅଭିଯାନ ଚାଲିଛି । ଗୁରୁଶିଷ୍ୟ ଓ ଚାଟଶାଳୀ ଶିକ୍ଷା ପରମ୍ପରା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହଜିଯାଇଥିବା ବେଳେ ସୁଟବୁଟର ସଂସ୍କୃତି ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ଗ୍ରାସ କରିସାରିଲାଣି । ଏବେ ଆମରି ଲୋକମାନେ ନିଜସ୍ୱ ପରମ୍ପରା ଏବଂ ପର୍ବପର୍ବାଣୀ ବିଷୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଜ୍ଞ ହୋଇସାରିଲେଣି । ହେଲେ  ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ପର୍ବ, ପରମ୍ପରା ଏବଂ ଦିନଗୁଡ଼ିକୁ ଉତ୍ସବ ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ ଏବଂ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବାକୁ ପଛାଉ ନାହାନ୍ତି ।
 

ଶରୀର ଏବଂ ମନ ଉପରେ ସକାରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବ

ଧ୍ୟାନ, ଯୋଗ ଏବଂ ଆସନ ଶରୀର ଏବଂ ମନ ଉପରେ ସକାରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ ବୋଲି ଆଜି ବିଶ୍ୱ ସ୍ୱୀକାର କରୁଛି । ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟର ବିଷୟ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରେ ଆମେ ଏସମ୍ପର୍କରେ ଚିନ୍ତା କରୁଛୁ । ଆୟୁର୍ବେଦ ଏକ ସମଷ୍ଟିଗତ ଚିକିତ୍ସା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଏକ ବିକଳ୍ପ ଚିକିତ୍ସା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭାବରେ ପରିଗଣିତ କରାଯାଉଛି ।  ଆମର ସମୟ ଗଣନା, ଗ୍ରହ, ନକ୍ଷତ୍ର, ଋତୁ ଇତ୍ୟାଦିର ଧାରଣା ଏବଂ ନାମକରଣ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ, ତର୍କସଙ୍ଗତ ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ । କିନ୍ତୁ ଆମେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ, କେବଳ ପୂଜାପାଠ ଏବଂ ପର୍ବପର୍ବାଣୀରେ ସୀମିତ ବୋଲି ବିବେଚନା କରୁ।

ଆମର ନଗର ଯୋଜନା, ସ୍ଥାପତ୍ୟ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଐତିହ୍ୟ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ବିକଶିତ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧ । ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ରଙ୍ଗ, ସ୍ୱାଦ, ରୂପ, ଗନ୍ଧ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟରେ ଆମର ସାମୂହିକ ବୁଝାମଣା ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ବ୍ୟାପକ । କିନ୍ତୁ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟର ଅନ୍ଧ ଅନୁକରଣ ଆମକୁ ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ପଛରେ ପକାଇ ଦେଇଛି ।

ଆମର ଖାଦ୍ୟପେୟ, ଜୀବନଶୈଳୀ ଏବଂ ଆଚରଣ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ପ୍ରାକୃତିକ ଏବଂ ପ୍ରକୃତି-ଅନୁକୂଳ । ଏଗୁଡ଼ିକ ପରିବେଶ ପ୍ରତି ତୀକ୍ଷ୍ଣ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଏବଂ ଗଭୀର ଚିନ୍ତାକୁ ପ୍ରତିପାଦିତ କରେ। କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ଆମେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ମାନଦଣ୍ଡ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଉପରେ ଅଧିକ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଏହା ଏକ ଉପନିବେଶବାଦୀ ମାନସିକତା ନୁହେଁ ତେବେ ଆଉ କ'ଣ ?

ଏବେ ଆତ୍ମ ଚିନ୍ତନର ସମୟ ଆସିଛି । ଏସବୁ ପଛରେ କେଉଁ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଭାବନା ରହିଛି ତାହା ବିଚାର କରନ୍ତୁ? ଗତ ଆଠ ଦଶନ୍ଧିର ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ବୌଦ୍ଧିକ ଆଲୋଚନା କ'ଣ ଏଥିପାଇଁ ଦାୟୀ ନୁହେଁ? ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ି ଆମ ନିଜ ଭାଷା, ପୋଷାକ, ଖାଦ୍ୟ, ପୂଜା ଏବଂ ଭାବନା ପ୍ରତି ହୀନମନ୍ୟତାର ଧାରଣା କାହା ମାଧ୍ୟମରେ ପୋଷଣ କରାଯାଇଥିଲା ?

ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ି କିଏ ଯୁବ ପିଢ଼ିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ଧାରଣା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ଯେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟର ସବୁକିଛି ଉତ୍କୃଷ୍ଟ, ସମସାମୟିକ, ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ, ବୈଜ୍ଞାନିକ ଏବଂ ପ୍ରଶଂସାର ଯୋଗ୍ୟ ? ଆଉ ଭାରତର ସବୁକିଛି ପୁରୁଣା, ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ ଯୋଗ୍ୟ? ଆଉ ଏସବୁ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ବୋଧହୁଏ କାହା ପାଖରେ ନାହିଁ । ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମୋଦିଙ୍କ ୨୦୩୫ ସୁଦ୍ଧା ମ୍ୟାକାଲେଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରୁ ଜନ୍ମିତ ଦାସ ମାନସିକତାରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ । 

ବି.ଦ୍ର. – ଏହା ଲେଖିକଙ୍କ ନିଜସ୍ୱ ମତ ।