ଯୋଗକୁ ଆରାମ ଏବଂ ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଶରୀରର ସଂରଚନା ଏବଂ ନିଶ୍ୱାସ ପ୍ରଶ୍ୱାସର ଏକ ମିଶ୍ରଣ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ଏଥି ମଧ୍ୟ ଯୋଗ ମୁଦ୍ରା ଅନ୍ୟତମ। ମୁଦ୍ରା ଉପରେ ଲେଖିତ ମୁଖ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ହେଉଛି ‘ହଠ ଯୋଗ ପ୍ରଦୀପିକା’ ଓ ‘ଘେରଣ୍ଡ ସଂହିତା’। ‘ହଠ ଯୋଗ ପ୍ରଦୀପିକା’ ରେ ୧୦ଟି ମୁଦ୍ରା ବିଷୟରେ କୁହାଯାଇଥିବା ବେଳେ ‘ଘେରଣ୍ଡ ସଂହିତା’ରେ ୨୫ଟି ମୁଦ୍ରା ଉପରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି। ହାତର ଆଙ୍ଗୁଠିଗୁଡିକରେ ସ୍ପର୍ଶରେ ଏକ ଆକୃତି କରି ମୁଦ୍ରା କରାଯାଏ। ଏହା ମନୋଭାବ ଓ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ। ତେବେ ଆସନ୍ତୁ ୩ଟି ମୁଦ୍ରା ବିଷୟରେ ଜାଣିନେବା।
ଶୂନ୍ୟ ମୁଦ୍ରା:
ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ: ଯନ୍ତ୍ରଣାରୁ ମୁକ୍ତି ଦେବା
ହସ୍ତ ମୁଦ୍ରା: ମଝି ଆଙ୍ଗୁଠିର ଅଗ୍ରଭାଗକୁ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳିର ମୂଳରେ ରଖି ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳିକୁ ମଧ୍ୟମାର ଉପରେ ରଖିବାକୁ ହୁଏ। ଯଦି ଆପଣ କୌଣସି ପ୍ରକାରର ଅସୁବିଧା କିମ୍ବା ଯନ୍ତ୍ରଣା ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ତେବେ ଏହି ଅଭ୍ୟାସ କରିବେ ନାହିଁ।
ଉପକାରିତା:
- ଶରୀରରେ ଥିବା ଆକାଶ ତତ୍ତ୍ୱ ହ୍ରାସ ପାଏ
- କାନ ଯନ୍ତ୍ରଣା, ଶ୍ରବଣ ସମସ୍ୟା, ଭ୍ରମଣର ଥକ୍କାପଣକୁ ହ୍ରାସ କରେ
- ମୁଣ୍ଡ ଓ ଛାତି ପରି ଶରୀରର ଅନେକ ଅଙ୍ଗରେ ଥିବା ଯନ୍ତ୍ରଣା କମିଯାଏ
- ବାତ ଦୋଷ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଲାଭଦାୟକ
ପୃଥିବୀ ମୁଦ୍ରା:
ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ: ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି କରିବା
ହସ୍ତ ମୁଦ୍ରା: ହାତର ୪ର୍ଥ ଆଙ୍ଗୁଠିର ଅଗ୍ରଭାଗ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳିର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ସ୍ପର୍ଶ କରନ୍ତୁ
ଉପକାରିତା:
- ଶରୀରରେ ପୃଥିବୀ ତତ୍ତ୍ୱକୁ ବୁଦ୍ଧି କରେ ଏବଂ ଅଗ୍ନି ତତ୍ତ୍ୱକୁ ହ୍ରାସ କରିଥାଏ
- ନୂତନ ଟିସୁର ବୃଦ୍ଧି କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ
- ମାଂସପେଶୀ ନିର୍ମାଣ ଏବଂ ଆରୋଗ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରେ
- ଥକାପଣରୁ ମୁକ୍ତି ଦିଏ
- ଦୁର୍ବଳ ହାଡ, କେଶ ଏବଂ ନଖକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରେ
- ଶରୀରକୁ ମଜବୁତ କରିବା ସହ ଚେତନା ଏବଂ ଶକ୍ତି ସଂଚାର କରେ
- ହଜମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ଶରୀରର ତାପମାତ୍ରାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ
- ଶୁଷ୍କ ଚର୍ମର ସମସ୍ୟା ଦୂର କରେ
- ଜ୍ୱର ଓ ଅଲସର ସମସ୍ୟା ଦୂର କରେ
ସୂର୍ଯ୍ୟ ମୁଦ୍ରା:
ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ: ଓଜନ ହ୍ରାସ ପାଇଁ
ହସ୍ତ ମୁଦ୍ରା: ୪ର୍ଥ ଆଙ୍ଗୁଠିର ଅଗ୍ର ଭାଗକୁ ବୁଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ମୂଳରେ ରଖ ଏବଂ ବୁଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳିକୁ ତା’ ଉପରେ ରଖ।
ଉପକାରିତା:
- ଏହା ଶରୀରରେ ଅଗ୍ନି ତତ୍ତ୍ୱକୁ ବୃଦ୍ଧି କରି ପୃଥିବୀ ତତ୍ତ୍ୱକୁ ହ୍ରାସ କରିଥାଏ
- ଶରୀରର ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି କରେ
- ଥଣ୍ଡା ହେତୁ କମ୍ପନରୁ ଆରାମ ଦେଇଥାଏ
- ଲୋ ଥାଇରଏଡ୍ ସମସ୍ୟା ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପାଇଁ ସର୍ବୋତ୍ତମ
- ଓଜନ ହ୍ରାସ, ବଦହଜମି, କୋଷ୍ଠକାଠିନ୍ୟ ସମସ୍ୟା ଦୂର କରେ
- ଝାଳଜନିତ ସମସ୍ୟା ଏବଂ ଦୁର୍ବଳ ଦୃଷ୍ଟି ଶକ୍ତି ଥିବା ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଲାଭଦାୟକ