କୁହାଯାଏ ଯେ ଗାଁ ହେଉଛି ଭାରତର ହୃଦୟ ଏବଂ ଦେଶର ପରିଚୟ କେବଳ ଗାଁରୁ ହିଁ ଆସିଥାଏ। ଭାରତରେ ପ୍ରାୟ ୬ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଗାଁ ଅଛି। ଏହାକୁ ଛଅ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ବ୍ଲକ ଏବଂ ୭୫୦ ରୁ ଅଧିକ ଜିଲ୍ଲାରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି। ଭାରତ ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଦେଶ।
କେବଳ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଏହି ଦେଶକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଚଳାଇବାକୁ ସକ୍ଷମ ନୁହଁନ୍ତି। କାରଣ ଦେଶକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ତରରେ ଚଳାଇବା ପାଇଁ ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆବଶ୍ୟକ। ଏଥିପାଇଁ ସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ପ୍ରଶାସନ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି। ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ ପଞ୍ଚାୟତି ରାଜ ନାମ ଦିଆଯାଇଛି।
ପଞ୍ଚାୟତି ରାଜରେ ଗ୍ରାମ ସ୍ତରରେ ଗ୍ରାମସଭା, ବ୍ଲକ୍ ସ୍ତରରେ ମଣ୍ଡଳ ପରିଷଦ ଏବଂ ଜିଲ୍ଲା ସ୍ତରରେ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ ରହିଛି। ଏହି ସମସ୍ତ ସଂସ୍ଥା ପାଇଁ ସଦସ୍ୟମାନେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରରେ ଶାସନକୁ ସମ୍ଭାଳନ୍ତି।
Also Read
କେବେ ହୁଏ ପାଳନ:
ପଞ୍ଚାୟତି ରାଜ ଦିବସ ପ୍ରତି ବର୍ଷ ୨୪ ଏପ୍ରିଲରେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଏହା ୨୦୧୦ରେ ପାଳନ ହୋଇଥିଲା। ଏହାକୁ ୧୯୯୨ରେ ସମ୍ବିଧାନର ୭୩ ତମ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ଐତିହାସିକ ସଂଶୋଧନ ମାଧ୍ୟମରେ ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ କରାଯାଇ ପଞ୍ଚାୟତି ରାଜ ନାମକ ଏକ ସଂସ୍ଥାର ଭିତ୍ତିପ୍ରସ୍ତର ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା। ପଞ୍ଚାୟତି ରାଜ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୨୪ ଏପ୍ରିଲକୁ ଜାତୀୟ ପଞ୍ଚାୟତି ରାଜ ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରିଥାଏ।
ଇତିହାସ:
ସ୍ୱର୍ଗତ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହରୁଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ୧୯୫୯ ମସିହାରେ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା।
୧୯୫୭ ମସିହାରେ ଭାରତରେ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜର ବିକାଶ ଉପରେ ବିଚାର କରିବା ପାଇଁ ବଳବନ୍ତରାୟ ମେହେଟ୍ଟାଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଏକ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା। କମିଟିର ସୁପାରିଶ ଥିଲା, ଗ୍ରାମ ସ୍ତରରେ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ, ବ୍ଲକ ସ୍ତରରେ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ଏବଂ ଜିଲ୍ଲା ସ୍ତରରେ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦକୁ ନେଇ ଏକ ତ୍ରୀସ୍ତରୀୟ ପଞ୍ଚାୟତ ରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଚାଲିବ।
ବର୍ଷ ବର୍ଷର ବିଚାର ବିମର୍ଶ ପରେ ଅଶୋକ ମେହେଟ୍ଟା କମିଟି, ଗଡ୍ଗିଲ୍ କମିଟି, ଏଲ୍ଏମ୍ ସିଂଘବୀ କମିଟି ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ ସୁପାରିଶ ପରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂଶୋଧନ ଅଧିନିୟମ ମାଧ୍ୟମରେ ପଞ୍ଚାୟତି ରାଜଙ୍କୁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ମାନ୍ୟତା ଦିଆଗଲା।
କିପରି ହେଲା ଆରମ୍ଭ:
ଲର୍ଡ ରିପନଙ୍କୁ ପଞ୍ଚାୟତି ରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଜନକ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ୧୮୮୨ ମସିହାରେ ରିପନ୍ ତାଙ୍କର ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଢାଞ୍ଚାକୁ ସ୍ଥାନୀୟ ସଂସ୍ଥାଗୁଡିକୁ ଦେଇଥିଲେ। ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଥମେ ରାଜସ୍ଥାନରେ ଲାଗୁ କରାଯାଇଥିଲା। ଜାତିର ପିତା ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ ଯଦି ଦେଶର ଗ୍ରାମ ପ୍ରତି ବିପଦ ଥାଏ, ତେବେ ସମଗ୍ର ଭାରତ ବିପଦରେ ପଡ଼ିବ।
ଏଥିପାଇଁ ସେ ସଶକ୍ତ ଏବଂ ମଜବୁତ୍ ଗାଁର ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖିଥିଲେ, କାରଣ ସେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ ଗାଁ ହେଉଛି ଦେଶର ମେରୁଦଣ୍ଡ। ସେ ଗ୍ରାମ ସ୍ୱରାଜର ଧାରଣା ଦେଇଥିଲେ। ସେ କହିଥିଲେ ଯେ ପଞ୍ଚାୟତଗୁଡିକ ପାଖରେ ସମସ୍ତ ଅଧିକାର ରହିବା ଉଚିତ୍।
ଏହି ସ୍ୱପ୍ନକୁ ସାକାର କରିବା ପାଇଁ ୧୯୯୨ରେ ସମ୍ବିଧାନରେ ୭୩ ତମ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପଞ୍ଚାୟତି ରାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ଧାରଣା ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ଆଇନର ସାହାଯ୍ୟରେ ସ୍ଥାନୀୟ ସଂସ୍ଥାକୁ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଏସବୁକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଏବଂ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟର ଶକ୍ତି ଏବଂ ଦାୟିତ୍ୱ ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଇଥିଲା।